تعریف کلید:وسیله ایست که برای قطع و وصل جریان برق در یک یا چند مدار بکار گرفته میشود.

تعریف پریزودوشاخه:وسیله ای است که برای اتصال هادیها و بندهای قابل انعطاف در سیم کشی ثابت بکار می رود و شامل دوقسمت است:

پریزثابت:قسمتی است که با سیم کشی ثابت نصب میگردد.

دوشاخه:قسمتی است که به هادی یا بند قابل انعطاف پریز دستی متصل میشود.

پریز چندراهه:پریزی است که بیش از یک محل برای اتصال دوشاخه دارد.

استانداردهای ساخت کلیدوپریز:

ولتاژنامی کلیدهای فرمان روشنایی که در تاسیسات برقی مانند ساختمانهای مسکونی،اداری،آموزشی،بهداشتی،صنعتی و غیره مورداستفاده قرار میگیرد،طبق استاندارد ملی شماره 462نبایداز250ولت برای تکفازو500ولت برای دو وسه فاز و جریان نامی آن از25آمپر تجاوزنماید.

کلیدهای دستی مصارف عمومی نصب ثابت،برای استفاده در داخل یا خارج ساختمان که ولتاژنامی آن از440ولت و جریان نامی آن از63 آمپر تجاوز نمیکند باید بر اساس استاندارد1-669IEC یا یکی از استانداردهای مشابه بین المللی ساخته شده باشد.این استاندارد کلیدهای دارای چراغ پایلوت،کلیدهای کنترل از راه دور الکترومغناطیسی،کلیدهای مجهز به وسایل تاخیر زمانی،کلید های چند منظوره وکلیدهای الکترونیکی را نیز شامل میشود.جعبه های زیر کلید به استثنای جعبه های توکارمعمولی که بدون حفاظت میباشند،باید مطابق استاندارد1-669IEC یا مشابه آن تولید شده باشندوجعبه های زیر کلیدتوکارمعمولی باید برابر استاندارد670IEC یا مشابه آن تولید شوند.

پریزها و دوشاخه های برق تکفاز،دوفاز و سه فاز که ولتاژنامی آن از380ولت وجریان نامی آن از 25 آمپر تجاوز نمیکند،باید منطبق با نشریه استانداردشماره309کمیسیون بین المللی الکتروتکنیک(IEC)یا مشابه آن ساخته شده باشد.

پریزهای صنعتی وپلاک مربوط به آن که ولتاژ نامی آن از 500 ولت و جریان نامی آن از 100 آمپر تجاوز ننمایدباید منطبق بر نشریه استاندارد 309IEC یا مشابه آن ساخته شده باشد.درسایر موارد که استاندارد داخلی موجود نباشد،باید از استاندارد های کمیسیون بین المللی الکتروتکنیک و مشابه آن استفاده شود.

طبقه بندی کلید های برق:

بطورکلی کلیدهای برق را بر اساس موارد زیر طبقه بندی میکنیم:

-براساس نوع منبع تغذیه(AC-DC)

-براساس نوع اتصال:که شامل کلیدهای یک جهته(یک پل،دوپل،سه پل و سه پل ونول)وکلیدهای چند جهته(دوجهته با حالت خاموش،دومداره،تبدیل دوپل و صلیبی)میباشد.

-بر اساس روش بکار انداختن:شامل کلیدهای گردان،شستی،دگمه فشاری و کششی.

-برحسب درجه حفاظت در برابر ترشح آب(4IPX)وحفاظت شده در برابر فوران آب(5IPX)خواهد بود.

-برحسب درجه حفاظت در برابر شوک الکتریکی :که شامل کلیدهای بدون پوشش حفاظت و کلیدهای دارای پوشش (IP2X)می باشد.در کلید های بدون پوشش حفاظت در برابر شوک الکتریکی به وسیله محفظه ای که در آن نصب میشود تامین میگردد.

-برحسب روش نصب:که شامل نصب روکار،توکار،نیمه کاروتابلویی میباشد.

-بر حسب فواصل بین کنتاکتها:که شامل فاصله معمولی و فاصله جزیی یا مینی(فقط برای AC)خواهد بود.

برحسب روش نصب کلید از نظر طرح ساخت آن:که شامل کلیدهایی میشود که پوشش یا صفحه درپوش آن بدون جابجایی هادیها قابل برداشت باشد(طرحA)،وکلیدهایی که پوشش یا صفحه درپوش آن بدون جابجایی هادی ها قابل برداشت نباشد(طرحB).

مواردکاربردکلیدهای برق:

-کلیدیک پل،یک راه ویک خانه:این کلید برای قطع و وصل سیم فازدر چراغهای روشنایی و مصارف مشابه به کار میرود.

-کلید یک پل،یکراه ودوخانه:این کلید برای قطع و وصل دو مدار بکار میرود.

کلید دوپل:این نوع کلید در حقیقت دو کلید در یک جعبه است برای قطع و وصل دوفاز و یا یکفاز و یک نول مورد استفاده قرار داد.

کلید سه پل:این کلید برای قطع و وصل سه انشعاب از یک نقطه بکار میرود.این گونه کلیدها برای قطع و وصل موتورهای سه فاز نیز بکار میرود.

کلید دو راه یا تبدیل:این نوع کلید که در واقع مدار را تبدیل یا تعویض میکند و برای قطع و وصل چراغ از دو نقطه مختلف بکار میرود.

کلید دوراه یا تبدیل دوپل:این نوع کلیددو مدار را تبدیل و تعویض میکند و برای قطع و وصل دو فاز یا فازو نول ویابرق ایزوله از دو نقطه مختلف مورد استفاده قرار میگیرد.

کلید صلیبی:این کلید به همراه دو کلید تبدیل برای کنترل مدار چراغها از سه نقطه و یا بیشتر به کار میرود.

کلید جیوه ای:این نوع کلید در مدارهای فرعی با بار کم مانند ترموستاتها،روی دیگهای بخارو چیلرها،اطاقهای عمل وغیره بکار میرود.

موارد کاربرد و طبقه بندی پریزهای برق:

-بر اساس روش نصب:که شامل نصب روکارونصب توکارمیشوند.

-براساس وجود اتصال زمین:که شامل پریزهای بدون ارث و پریزهای مجهز به اتصال زمین هستند.

بر اساس درجه حفاظت در برابر رطوبت و نفوذ آب:که شامل پریزهای معمولی و حفاظت شده در برابر ترشح آب و حفاظت شده در برابر پاشیده شدن آب با فشارمیشود.

طبقه بندی بر حسب تعداد فازها:که پریزهای تکفاز و سه فاز را در بر میگیرد.

سیستم سیم کشی مدار پریزها:

معمولا برای سیم کشی مدار پریزها از دو نوع سیستم زیر استفاده میشود:

-سیستم شعاعی

-سیستم حلقوی یا رینگ

در مواردی که برای سیم کشی مدار پریزها از سیستم شعاعی استفاده میشود باید هادی برق دار از فیوز حفاظتی مدار به کنتاکت فاز،هادی نول به کنتاکت نول وسیم زمین به کنتاکت اتصال زمین هر یک از پریزها وصل میشود.

حفاظت مدار اینگونه پریزهادر برابر اضافه بار به وسیله کلیدهای مینیاتوری یا فیوزهای مدار فرعی با ظرفیت مناسب وبا توجه به این نکته که ظرفیت بار کلید یا فیوز نباید از ظرفیت بارسیم یا کابل مربوطه تجاوز کند،تامین میشود.

در مواردی که برای سیم کشی مدار پریزها از سیستم حلقوی یا رینگ استفاده میشود.باید هردوسرهادی برقدار به ترمینال فیوز حفاظتی 30 آمپر،هر دو سر هادی خنثی به ترمینال نول وهر دو سر اتصال زمین به ترمینال سیستم زمین متصل شود.در این سیستم سطح مقطع سیمهای مورد استفاده حداقل 2.5میلیمترمربع خواهد بود و هر یک از مدارهای فرعی رینگ که در محلهای مسکونی و مشابه آن مورد استفاده قرار میگیرد ،نباید سطحی بیش از 100 متر مربع را پوشش دهد.

ارتفاع نصب کلیدها و پریزها:

ارتفاع نصب کلیدهای روشنایی برای اتاقهای مسکونی،اداری،آشپزخانه،اماکن صنعتی و مانند آن110سانتی متر از کف تمام شده است.ارتفاع نصب این کلیدها برای اتاق عمل،زایمان،شکسته بندی و فضاهای مشابه در صورتیکه از نوع ضد انفجار نباشد155سانتیمتر از کف تمام شده است.

ارتفاع نصب کلید راه انداز موتور 120سانتیمتر از کف تمام شده میباشد.

ارتفاع نصب کلید کنترل هواکش 120سانتیمتر از کف تمام شده میباشد.

ارتفاع نصب پریزهاوزنگ فشاری به شرح زیر است:

ارتفاع نصب پریزهای برق 30 سانتیمتر از کف تمام شده میباشد.

ارتفاع نصب پریز های برق که در آشپزخانه،موتورخانه،تعمیرگاه و گاراژ نصب میشود110سانتیمتر از کف تمام شده میباشد.

ارتفاع نصب پریزهای تلفن30 سانتیمتر از کف تمام شده میباشد.

ارتفاع نصب پریزهای آنتن تلویزیون30سانتیمتر از کف تمام شده میباشد.

زنگ فشاری در صورتیکه در کنار پریز قرار گیرد30سانتیمتر وچنانچه در جنب کلید باشد در ارتفاع110سانتیمتر از کف تمام شده نصب میشود.

در مکانهایی نذیر اطاقهای عمل ،زایمان،شکسته بندی،بیهوشی ومکانهایی که احتمال مصرف گازبیهوشی وجود دارد در صورتیکه ضد انفجار نباشد در ارتفاع155سانتیمتر از کف تمام شده نصب میشود.

اين متن به سفارش وبسايت پارسيان الكتريك بخش مقالات برق و الكتريك گردآوري شده است.شمارگان103