موضوع تجدید ساختار در صنعت برق و الکتریک و الكتريك ایران از جمله مباحث بسیار مهمی است که از چند سال گذشته تاکنون به عنوان جدی‌ترین موضوعات در عرصه صنعت برق و الکتریک و الكتريك مطرح بوده است. اینکه ساختار صنعت برق و الکتریک و الكتريك کشور باید از چه ویژگیهایی تبعیت کرده و نحوه پیاده‌کردن آن چگونه باید باشد از چند سال گذشته تاکنون مطرح بوده است.
در اکثر کشورهای خاورمیانه صنعت برق و الکتریک و الكتريك در انحصار دولت و متکی به بودجه عمومی کشور است و بالطبع با پرداخت یارانه از سوی دولت، قیمت برق و الکتریک و الكتريك برای مصرف‌کنندگان به صورت تصنعی پایین نگه داشته می‌شود که این امر موجب مصرف بی‌رویه برق و الکتریک و الكتريك ارزان در تمام بخشها و به ویژه در بخش غیرمولد و اتلاف سرمایه‌های ملی می‌شود.
تا قبل از دو دهه اخیر صنعت برق و الکتریک و الكتريك در انحصار کامل دولت بود. شبکه انتقال، برق و الکتریک و الكتريك تولیدی را گرفته و به شرکتهای توزیع در سراسر کشور که عموماً شامل شرکتهای برق و الکتریک و الكتريك منطقه‌ای می‌شدند انتقال می‌داد. شرکتهای توزیع انرژی را به مصرف‌کنندگان می‌فروختند.
مبلغ دریافتی از مشتریان جزو درآمد دولت به شمار می‌آمد و درآمد شرکتهای زنجیره‌ای از طریق بودجه دولت تأمین می‌شد.
در روش تجدید ساختار شده شرکتهای دست‌اندرکار، به چهار بخش مجزا تقسیم می‌شوند که چند شرکت یا همه غیردولتی خواهند بود. غیردولتی شدن شرکتها باعث ایجاد رقابت می‌شود. رقابت سالم باعث افزایش تلاش برای کاهش هزینه‌ها، بالابردن سود، کاهش تلفات و مدرن شدن روشهای صنعتی در هر شرکت می‌شود.
● تفاوت سیستم سنتی با روش رقابتی
تحت سیستم رایج سنتی (غیررقابتی) مصرف‌کنندگان امکان انتخاب تأمین کننده برق و الکتریک و الكتريك را نداشته و برق و الکتریک و الكتريك مصرفی آنها از شرکت برق و الکتریک و الكتريك منطقه‌ای تامین می‌شود و آن شرکت برق و الکتریک و الكتريك مصرفی مشترکان را تولید، انتقال و به نواحی مصرفی توزیع می‌کنند. در این طرح نرخ تعرفه به وسیله قانون گذار دولتی تعیین می‌شود. در حالی که در سیستم رقابتی علاوه بر اینکه مصرف‌کنندگان، شرکت تأمین کننده را تعیین می‌کنند نرخ‌ها و تعرفه‌های فروش با اینکه از مقررات خاصی تبعیت می‌کند، سرانجام به وسیله بازار تعیین می‌شود، این بدان معنا است که میزان تقاضا و عرضه انرژی، قیمت نهایی را مشخص می‌کند.
● مراجل تجدید ساختار در صنعت برق و الکتریک و الكتريك
تجدید ساختار در صنعت برق و الکتریک و الكتريك ایران دارای مراحلی است که شامل موارد جداسازی، تنظیم مقررات، رقابت و خصوصی‌سازی است.
یکی از مراحل تجدیدساختارها برای بازار برق و الکتریک و الكتريك ، مجزاسازی است به این معنی که مبادلات شرکتهای تولیدکننده و شرکتهای توزیع کننده از یکدیگر جدا و جابجایی و ترانزیت برق و الکتریک و الكتريك نیز از دیگر ساختارها مجزا باشد.
یکی دیگر از مراحل تجدید ساختار در صنعت برق و الکتریک و الكتريك بازنگری در مقررات است. باید قوانینی برای برخورد با تولیدکنندگان و توزیع‌کنندگان که در کار خود تخلف می‌کنند ایجاد شود.
ایجاد محیط رقابتی که با اجرای صحیح قوانین و از بین رفتن تبعیض بین شرکتهای خصوصی و دولتی به دست می‌آید و توسعه خصوصی‌سازی گامهای نهایی تجدید ساختار صنعت برق و الکتریک و الكتريك است.
البته باید خاطرنشان کرد که منظور ساختار برق و الکتریک و الكتريك کشور این نیست که شکل و ساختار سیستمها عوض شود زیرا برق و الکتریک و الكتريك همچنان مانند گذشته در نیروگاهها تولید شده و مسیر قبلی را طی می‌کند تا به دست مصرف‌کننده برسد، بلکه بدان معنا است که معادلات اقتصادی بازار وارد صنعت برق و الکتریک و الكتريك شود یا به عبارت دیگر دگرگونی و تغییر قوانین قدیمی و تجدید بنای ساختار سنتی به ساختار نو و تحویل یافته که در مفهوم کلی بیانگر تبدیل یک صنعت انحصاری یا دولتی به حالت رقابتی یا خصوصی است.
● تاثیر عوامل جهانی در تجدید ساختار
برخی از عوامل جهانی در تجدید ساختار موثر است که شامل کاهش تصدی دولت در اموری است که فاقد انحصار طبیعی است.
مساله بعدی ایجاد فضای مناسب و سالم برای رقابت بین تولیدکنندگان و توزیع‌کنندگان انرژی الکتریکی است.
افزایش بهره‌وری، کاهش ضایعات و تلفات و در نتیجه قیمت تمام شده واحد انرژی الکتریکی از دیگر عواملی است که نقش مهمی در قبال رقابتی‌شدن مصنوعات صنعتی کشور در سطح بازار جهانی دارد.
دادن حق انتخاب به مشترک نهایی در گزینش عرضه‌کنندگان مختلف نیز موثر است.
ایجاد انگیزه لازم برای جذب سرمایه‌های خارجی از طریق مشارکت در سرمایه‌گذاری با شرکای ایرانی در امر تولید انرژی الکتریکی از دیگر عوامل خارجی در این ارتباط به شمار می‌آید.
توسعه ظرفیت‌های مدیریتی و پیمانکاری و مشاوره‌ای از دیگر عوامل جهانی تأثیرگذار بر دگرگونی در ساختار صنعت برق و الکتریک و الكتريك است.
تجدید ساختار در کشورها از اواخر دهه ۱۹۸۰ و در پی موجی از اصلاحات در صنایع زیربنایی از جمله صنعت برق و الکتریک و الكتريك در بسیاری از کشورهای توسعه یافته آغاز شد. در این دهه شیلی و انگلستان پیشرو حرکت تجدید ساختار شدند و این حرکت در کشورهای آمریکای لاتین از قبیل آرژانتین به تدریج گسترش یافت. در دهه ۱۹۹۰ میلادی تجدید ساختار به شکل‌های گوناگون در آمریکا، استرالیا، کشورهای اسکاندیناوی و تعدادی از کشورهای آسیایی شتاب گرفت و پس از آن آرژانتین، برزیل، آلمان، نیوزیلند، اسپانیا، تایلند، مالزی و ... به مقررات‌زدایی پرداختند. اصلی‌ترین هدف این اصلاحات بهبود کارایی اقتصادی بود و ایجاد رقابت تدبیری برای دستیابی به این امر محسوب می‌شد.
دولت ایران روند تجدید ساختار صنعت برق و الکتریک و الكتريك را از سال ۱۹۹۸ میلادی را به صورت جدی پی گرفت تا قبل از تحولات اخیر صنعت برق و الکتریک و الكتريك در ایران در انحصار دولت و متکی به بودجه عمومی دولت بود.
سه بازار جدید که در صنعت برق و الکتریک و الكتريك ایران در پی تجدید ساختار در این صنعت راه‌اندازی می‌شود شامل بازارهای بورس، ترانزیت و فرکانس برق و الکتریک و الكتريك است.
● بازار بورس برق و الکتریک و الكتريك
ساختار بورس برق و الکتریک و الكتريك بدین شکل عمل می‌کند که انرژی به عنوان کالا در بورس عرضه می‌شود. در بورس بسته‌های برق و الکتریکی برای مدت تعیین شده به عنوان مثال برای یک هفته، یک ماه یا یک سال به متقاضیان عرضه می‌شود. در این بازار خریداران می‌توانند برق و الکتریک و الكتريك مورد نیاز خود را به راحتی برای چند ماه آینده پیش خرید کنند. در مراحل پیشرفته‌تر یک بازار حتی خریداران کوچک مانند مشتریان خانگی نیز می‌توانند برق و الکتریک و الكتريك مورد نیاز خود را از شرکتهای خدماتی خاص خریداری کنند. راه‌اندازی چنین بازار پیشرفته نیاز به رقابتی‌بودن تمام عوامل تولید برق و الکتریک و الكتريك مانند سوخت، انتقال و توزیع دارد.
پوشش ریسک حاصل از تغییرات بازار فیزیکی، جلوگیری از خاموش و روشن شدن واحدها، جلوگیری از حذف تولیدات واحدها، تشویق سرمایه‌گذاری خصوصی به سرمایه‌گذاری و تقویت بنیادی خصوصی‌سازی صنعت برق و الکتریک و الكتريك در ایران از جمله علل نیاز به بازار بورس برق و الکتریک و الكتريك در ایران است.
● بازار ترانزیت برق و الکتریک و الكتريك
بازار ترانزیت وظیفه انتقال برق و الکتریک و الكتريك بین خریداران و فروشندگان را برعهده دارد در این بازار هر فروشنده قادر خواهد بود برق و الکتریک و الكتريك تولیدی را به خریداری که با او توافق کرده است بفروشد یا هر خریداری می‌تواند به انتخاب خود برق و الکتریک و الكتريك را از تولیدکننده خاص بخرد.
هم‌اکنون ترانزیت برق و الکتریک و الكتريك به صورت محدود انجام می‌شود. راه‌اندازی بازار خاص به نام ترانزیت نیاز به تدوین دستورالعمل‌ها و ضوابطی دارد که در هیأت تنظیم بازار برق و الکتریک و الكتريك پیگیری می‌شود.
● بازار فرکانس برق و الکتریک و الكتريك
با راه‌اندازی بازار فرکانس برق و الکتریک و الكتريك ، به جز از نیروگاههای برق و الکتریک آبی سایر نیروگاهها نیز می‌توانند وارد این بازار شده و درآمد مناسبی را کسب کنند.
نیروگاههای برق و الکتریک آبی به دلیل اینکه می‌توانند در ساعات پیک مصرفی و در زمانی کمتر به تولید برق و الکتریک و الكتريك بپردازند نقش عمده‌ای در تعیین فرکانس و پایداری شبکه برق و الکتریک و الكتريك دارند.
در برخی از کشورها یک مرجع مستقل مرکزی، ایزو ، تشکیل شده تا تمهیدات لازم را برای تطابق عرضه و تقاضا را به عمل آورده و پایایی و ایمنی سیستم را حفظ و تضمین کند.
برخی اوقات ایزو مسئول تطبیق پیشنهادهای تولیدکنندگان با تقاضا به منظور تسهیل معامله و مبادله برق و الکتریک و الكتريك نیز است نظیر (بازار برق و الکتریک و الكتريك بریتانیا).
در برخی از بازارها، برای این منظور مرجع دیگری تشکیل شده که نمونه آن بورس انرژی در بازار برق و الکتریک و الكتريك کالیفرنیا است.
اين متن به سفارش وبسايت پارسيان الكتريك لاله زار بخش مقالات برق و الکتریک و الكتريك گردآوري شده است.شمارگان 225
گردآوري و تدوين: فاطمه فروغي