ايمني برق و الکتریک و عمومي
در صنعت برق و الکتریک و الكتريك اگر ايمني رعايت نشود ، خطر برق و الکتریک گرفتگي حتمي است. بنابراين قبل از دست زدن به سيم يا ادوات برق و الکتریکي جهت تعمير و يا هر گونه بازرسي بايستي حتماً جريان برق و الکتریک و الكتريك در مدار قطع بوده و مطمئن باشيد كه جريان برق و الکتریک و الكتريك وجود ندارد و آزمايش وجود يا عدم وجود جريان برق و الکتریک و الكتريك توسط فازمتر صورت ميگيرد.
جريان برق و الکتریک و الكتريك :
جريان برق و الکتریک و الكتريك را با واحد امپر نشان مي‌دهند كه بر دو نوع مي‌باشد:
1. جريان مستقيم(DC) : جريان برق و الکتریک و الكتريك حاصل از ژنراتورها و باطري ها از اين نوع مي‌باشد.
2. جريان متناوب (AC):جريان برق و الکتریک و الكتريك شبكه شهري از اين نوع مي‌باشد.
ولتاژ برق و الکتریک و الكتريك :
اندازه گيري فشار الكتريكي رابا ولت نشان مي‌دهند كه در صنعت به سه دسته زير تقسيم مي شود:
1. ولتاژ بالا كه از 650 ولت به بالا مي‌باشد.
2. ولتاژ متوسط كه بين 250 تا 650 ولت مي‌باشد.
3. ولتاژ پائين كه از 250 ولت كمتر است.
توضيح : ولتاژ پائين از نظر ايمني ولتاژ زير 25 ولت مي‌باشد.
مقاومت الكتريكي :
مقاومت در برابر جريان الكتريسيته را مقاومت الكتريكي گويند و واحد اندازه گيري آن اهم مي‌باشد.
سيستم ارت وسايل برق و الکتریکي :
ازآنجائي كه مقاومت سيم در برابر جريان برق و الکتریک از مقاومت بدن انسان كمتر است چنانچه دستگاه برق و الکتریکي ما بوسيله يك سيم به زمين وصل شود ، جريان برق و الکتریک از طريق اين سيم به زمين منتقل خواهد شد.دستگاههاي برق و الکتریکي سيار بوسيله سيمي كه در دو شاخه آن تعبيه شده به پريز مخصوص متصل مي گردد. براي دستگاهها و سازههاي بزرگ بايد تمامي كابلها به يك نقطه به نام چاه ارتEARTH PEAT متصل گردند.
وسيله اي است براي قطع جريان برق و الکتریک و الكتريك ، در حقيقت فيوز شير اطمينان برق و الکتریک و الكتريك است. زمانيكه بار الكتريكي مدار بيش از مقدار مجاز باشد قبل از اينكه اين امر باعث سوختن و يا جرقه الكتريكي در دستگاه بشود ،فيوز مي‌سوزد.
1. فيوز خط هوايي يا حلقه اي
2. فيوز دو شاخه اي
3. فيوز فشنگي
4. فيوز اتوماتيك
5. فيوز استوانه اي
بايد توجه داشت كه هر يك از اين فيوزها براي جريان خاصي طراحي شده‌اند و استفاده نامناسب از آنها مي تواند موجب آسيب رسيدن به شخص يا دستگاه گردد.
پاره‌اي از اصول اوليه ايمني برق و الکتریک و الكتريك:
1. قبل از شروع تعمير وسايل برق و الکتریکي حتماً مجوز لازم را اخذ نمائيد.
2. قبل از شروع به كار (تعمير) كليد اصلي برق و الکتریک شبكه را قطع نموده و درب جعبه تقسيم را قفل نمائيد.
3. چنانچه امكان قفل كردن جعبه وجود نداشته باشد، با در آوردن فيوز جريان را قطع نمائيد.
4. در صورت امكان برچسب تعميرات نيز زده شود.
5. فقط برق و الکتریکكاران اجازه كار بر روي شبكه يا دستگاه ها را دارند.
6. تمامي دستگاههاي برق و الکتریکي بايد داراي سيم ارت باشند.
7. تمامي كابلهاي معيوب بايد تعويض شوند.
8. از هر كابل فقط يك انشعاب گرفته شود.
9. تمامي دستگاهها بايد دو شاخه داشته باشند.
10. براي تعمير يك وسيله برق و الکتریکي حتماً بايد دو شاخه آنرا در آوريد.
11. در كارهاي برق و الکتریکي هيچگاه شانسي عمل نكنيد.
12. هيچگاه دو شاخه را با كشيدن كابل از پريز جدا نكنيد.
13. هرگز يك سيم برق و الکتریک لخت را لمس نكنيد.
14. در زمان حفاري اگر به كابل برق و الکتریکي برخورد نموديد قبل از هر كاري به مسئولين اطلاع دهيد.
15. توجه داشته باشيد كه كار در زمين هاي مرطوب با وسايل برق و الکتریکي مي تواند منجر به برق و الکتریک گرفتگي شود.
16. فقط دستگاههايي كه ولتاژ آنها كمتر از 25 ولت باشد ، خطر برق و الکتریک گرفتگي در آنها كاهش يافته است.
17. كابلهاي برق و الکتریک و الكتريك كه در مسير عبور و مرور وسائط نقليه هستندرا حتماً بايد از درون يك لوله يا چيزي شبيه آن عبور داد.
18. براي هر دستگاه فيوز مناسب را استفاده نموده و فيوزهاي سوخته را براي استفاده مجدد سيم پيچي نكنيد.
19. هيچگاه كابل دستگاهي كه گير كرده است را با فشار نكشيد بلكه به آرامي آنرا رها كنيد.
20. توجه داشته باشيد كه آتش سوزي ناشي از برق و الکتریک را فقط بايد با گاز يا پودر خاموش نمود ، استفاده از آب خطرناك است.
21. در صورتي كه قبل از شروع تعميرات ، محيط ايمن سازي مي‌شود بايد پس از اتمام عمليات و برق و الکتریکرار كردن مدار ، علائم هشدار دهنده و بطور كلي تجهيزات ايمني سازي محيط برداشته شود .
اقداماتي كه براي نجات شخص برق و الکتریک گرفته مي توان انجام داد عبارتست از :
1- قطع مدار برق و الکتریک
2- رها كردن شخص برق و الکتریک گرفته از مدار
3- تنفس مصنوعي
4- رساندن به پزشك
مرگ در اثر برق و الکتریک گرفتگي معمولاً نتيجه مستقيم دو چيز است :
ý بهم ريختن كار منظم قلب
ý متوقف شدن دستگاه تنفس
يك تماس جزئي با سيم يا وسايل برق و الکتریکي انسان را به سرعت نابود ميكند و چنانچه مسير برق و الکتریک گرفتگي از سمت چپ بدن يا از سمت سر باشد خطرناك تر است.
مسئله مهم در برق و الکتریک گرفتگي تنفس مصنوعي مي باشد كه بايد در كمتر از 3 دقيقه پس از برق و الکتریک گرفتگي با انجام اين كار جريان تنفس را به حالت عادي بازگردانيم.
مصدوم را به پشت بخوابانيد و بلوز كار يا كت خود را تا كنيد و با قرار دادن آن زير شاته ، بطوري كه سر به عقب كشيده شود ، پهلوي سر مصدوم قرار گيريد و تنفس مصنوعي و ماساژ قلبي انجام دهيد.
-بخش HSE : بخش تدوين كننده دستورالعملها و قوانين HSE در كارخانجات و ناظر براجراي آنها .
واحد HSE : واحد اجراي قوانين و دستورالعملهاي HSE در كارخانه .
منظور از حفاظت افراد دربرابر تماس مستقيم كه در اين مبحث مطرح مي شود ، كليه مقررات و قوانيني مي باشد كه براي حفاظت پرسنل از خطراتي كه در هنگام لمس تجهيزات برق و الکتریکدار ممكن است پيش بيايد .
حداكثر ولتاژ ايمن به ولتاژ اسمي گفته مي شود كه در بين هاديها از 42 ولت و در بين سيمهاي فاز و نول مدارها از 24 ولت تجاوز نكند . در مورد مدارهائي كه زير بار نيستنداين مقادير به ترتيب نبايد از 50 و 29 ولت تجاوز نمايد (موثرترين نتيجه فركانس 60-50 هرتز خواهد بود . )
ولتاژ تماسي ، بخشي از ولتاژ نشتي يا ولتاژ تخليه شده به زمين مي باشد كه ممكن است در معرض تماس افراد قرار گيرد .
اتصال زمين ياسيستم ارت عبارت است از متصل كردن بدنه تجهيزات به نحوي كه اطمينان حاصل شود درصورت هر گونه نقص الكتريكي ، ولتاژ فورا و بدون هيچگونه خطري به زمين تخليه خواهدشد .
2- مسئوليتها :
4-1- مسئوليت نگهداري صحيح و بازرسي قبل از شروع كار در خصوص كابلهاي نرم (انعطاف پذير) وسائل برق و الکتریکي قابل حمل و نقل بعهده كارگر و سركارگر مربوطه است .
4-2- مسئوليت بازو بسته نمودن در تابلوهاي برق و الکتریک و يا هرگونه تعمير و يا تغييري در سيستم تابلوها و يا راه اندازي و برق و الکتریکراري مجدد جريان برق و الکتریک بعهده افراد ذيصلاح مجرب برق و الکتریکكار كه قبلا از واحد برق و الکتریک كارخانه به واحد HSE كارخانه معرفي شده اند مي باشد .
4-3- مسئوليت علامتگذاري و تعيين مشخصات كليه انواع قطع كننده هاي مدارهاي برق و الکتریکي د ركاخانه بعهده رئيس واحد برق و الکتریک كارخانه است .
4-4- مسئوليت بازرسي دوره اي و هرگونه تست و آزمايشي بر روي تجهيزات برق و الکتریکي از قبيل كابلها ، قطع كننده هاي مدار ، فيوزها ، كليدها و ... و در نهايت رد يا قبول نمودن انها بعهده كارشناسان واحد برق و الکتریک و HSE كارخانه است .
5-4- در صورت نياز به اخذ مجوز كار (بند 5-21 ) سرپرست مربوطه ملزم به آگاه نمودن واحد HSEكارخانه و نيز اخذ مجوز لازم باشد .
6-4- جهت صدور مجوز كار ، واحد HSE كارخانه ملزم به بازرسي شرايط كار و افراد از نظر رعايت سلامت و ايمني لازم مي باشد .
3- روش اجرائي :
5-1- دستورالعمل ايمني كار با تاسيسات برق و الکتریکي :
5-1-1- كليه قطعات تاسيسات الكتريكي بايد از نظر ايمني مطابق با استانداردهاي بين المللي باشند .
5-1-2- كليه قطعات الكتريكي بايد در اندازه هاي مناسب و منطبق با كاري باشند كه براي آنها درنظر گرفته شده و بويژه داراي خصوصيات زير باشند :
الف ) تحمل و استقامت مكانيكي كافي در شرايط كار را دارا باشند .
ب) در برابر عواملي چون آب ، گردو غبار ، گرماي الكتريكي و واكنشهاي شيميائي مقاوم بوده و آسيب پذير نباشند .
5-1-3- كليه قسمتهاي تاسيسات الكتريكي بايد طوري ساخته ، نصب و نگهداري شوند كه از هر گونه خطر آتش سوزي و انفجار بدور باشند .
5-1-4- كليه قسمتهاي تاسيسات الكتريكي بايد طوري ساخته ، نصب و نگهداري شوند كه از هر گونه خطر شوك الكتريكي مصون باشند .
5-1-5- تجهيزات ايمني فردي نظير كفشها و دستكشهاي لاستيكي نبايد بعنوان عاملي مناسب براي تامين ايمني در برابر خطر برق و الکتریک گرفتگي محسوب شوند .
5-1-6- كاربرد و ولتاژ كليه ادوات و انشعابات الكتريكي بايد دقيقا مشخص و توسط علائم واضحي نشان داده شود .
5-1-7- مدارها و ادوات الكتريكي يك واحد كه ولتاژهاي مختلفي دارند بايد با مشخصه ها و علامات واضحي مانند رنگهاي مختلف علامتگذاري شوند .
5-1-8- وقتي نتوان كروكي تاسيسات را به وضوح تعيين و مشخص نمود مدارها و ادوات الكتريكي بايد توسط برچسبها يا ديگر روشهاي مقتضي و موثر مشخص و متمايز گردند.
5-1-9- كليه كسانيكه با تجهيزات برق و الکتریکي (الكتريكي) كار مي كنند بايد بطور كامل با خطرات ناشي از الكتريسيته آشنا شده و آموزشهاي لازم را گذرانده باشند .
5-1-10- شبكه خطوط ارتباطي و مخابراتي نبايد از مسير خطوط الكتريكي ولتاژ متوسط يا ولتاژ قوي عبور داده شوند .
5-1-11- براي محافظت تاسيسات الكتريكي در مقابل دريافت ولتاژهاي بالا از ديگر تاسيسات بايد تدابير ايمني كافي بعمل آيد .
5-1-12- در صورت لزوم و براي پيشگيري از خطر رعد و برق و الکتریک بايد تدابير لازم جهت حفاظت از تاسيسات الكتريكي بعمل آورده شود .
5-1-13- آويزان نمودن لباس و يا ديگر وسايل از تابلوها و تجهيزات برق و الکتریکي ممنوع مي باشد .
5-2- حفاظت در برابر تماس مستقيم و غير مستقيم :
5-2-1-در كليه انواع تاسيسات الكتريكي بايد براي حفاظت افراد در برابر تماس مستقيم يا غيرمستقيم با ولتاژهاي بالا تدابير ايمني ويژه اي از قبيل اخذ مجوز كار ، شناسائي خطرات توسط كارشناسان واحد برق و الکتریک و HSE كارخانه و ... بعمل آورده شود .
5-2-2- بايد بنا به نيازهاي خاص شرايط مختلف كاري (نظير محلهاي مرطوب يا خيس ، كاردر داخل لوله ها ، تانكها و ... يك يا چند روش از انواع روشهاي ذكر شده زير اعمال گردد :
i. كشيدن حصار
ii. عايق كاري كامل (عايق دوبله – عايق تقويت شده )
iii. حداكثر ولتاژ ايمن
iv. ايزولاسيون ايمن (مانند ترانسهاي ايزوله شده ايمن )
v. اتصال زمين سيم نول
vi. نول ايزوله شده
vii. اتصال زمين قسمتهاي فاقد برق و الکتریک
viii. رله يا سوئيچي كه در صورت هرگونه نشتي ولتاژ به زمين جريان را قطع كند ( از انواع با حساسيت بالا)
ix. وسائل كنترل عايقها
x. كليدهاي قطع مدار به هنگام اتصال به بدنه يا زمين
xi. اخذ مجوز كار در صورت تشخيص واحد HSE
xii. در صورت امكان استفاده از ولتاژ پائين DC
xiii. استفاده از كابلهاي سالم و بدون عيب
5-2-3 – از هيچگونه سيم يا تجهيزات الكتريكي لخت و بدون روپوش نبايد استفاده شود .
5-3- حصارها و پوششها :
5-3-1- پوششها ، توريهاي حفاظتي و حصارها بايد از مواد غير آتشگير ساخته شده و داراي مقاومت مكانيكي كافي بوده و بطور محكم و مطمئن نصب شوند .
5-3-2- جهت نصب پوشش و حصار بايستي اطمينان حاصل گردد كه برق و الکتریکدار نخواهند شد .
5-3-3- برداشتن و جابجائي حصارهاي اطراف قسمتهاي حامل جريان برق و الکتریک نبايد بدون استفاده از ابزارهاي خاص امكان پذير باشد .
5-4- وسائل قطع كننده جريان :
5-4-1- براي قطع جريان در كليه هاديهاي الكتريكي فعال در مواقع ضروري ، يك وسيله قطع كننده مركزي بايد پيش بيني گردد .
5-4-2- به منظور قطع سريع جريان برق و الکتریک در كليه هاديهاي الكتريكي بايد يك وسيله قطع كننده كه دسترسي فوري به آن امكان پذير باشد د رمدار كليه ادوات الكتريكي تعبيه گردد .
5-4-3- تاسيسات الكتريكي حتي الامكان بايد به يك قطع كننده اتوماتيك جريان مجهز شوند تا در مواقع بروز نقص در تاسيسات جريان را قطع نمايد .
4-5-1- ارتفاع لامپهاي روشنائي و اتصالات آنها از سطح زمين يا كف حتي الامكان نبايد كمتر از 12 متر باشد.
5-6- تجهيزات ضد اشتعال :
5-6-1- در محلهائي كه داراي مواد يا جو آتشزا بوده يا مستعد آتشزائي و انفجار مي باشند فقط بايد از كليدها ، اتصالات ، روشنائي و تجهيزات الكتريكي ضد توليد جرقه(Intrinsic safe ) مخصوص چنين محلهائي استفاده گردد .
5-7- هشدارها :
5-7-1- براي جلب توجه عمومي بايستي اطلاعيه يا اطلاعيه هائي با مضمون هاي زير در محلهاي مناسب نصب كرد :
a) ورود افراد غير مجاز و متفرقه به محلهاي تاسيسات الكتريكي ممنوع
b) هرگونه تعمير و يا دستكاري تاسيسات الكتريكي توسط افراد غير مجاز ممنوع
c) روشهاي مقابله با آتش سوزي در هنگام بروز حريق
d) روشهاي نجات افراد برق و الکتریک گرفته و كمكهاي اوليه به افرادي كه دچار برق و الکتریک گرفتگي شده اند
e) مشخص نمودن افراد معيني براي مقابله با خطرات الكتريكي احتمالي و اعلام نحوه ارتباط با آنها
f) شماره تلفنهاي اضطراري كارخانه
5-8-1- كليه سيمهاي برق و الکتریک بايد داراي روپوش عايق بوده و از پيچيده شدن آنها بدوراشياء تيز و برنده اكيدا جلوگيري شود .
5-8-2- سيمهاي نول ، حفاظت كننده و جبران كننده بايد به وضوح از ساير سيمها متمايز شوند .
5-8-3- سيمهاي هوائي بايد داراي نگهدارنده هاي مقاوم بوده و در ارتفاعي قرار داشته باشند كه با افراد و اشيائي كه در زيرجابجا مي شوند برخورد ننمايند .
5-8-4- تيرهاي هدايت كننده سيمهاي برق و الکتریک يا تجهيزات الكتريكي بايد بطور مطمئن به زمين يا هر پايه محكم ديگري متصل شده باشند .
5-8-5- هنگام پائين آوردن سيم ازروي تيرها ، تيرها بايدطوري مهار شوند كه دراثر تكانهاي وارده منحرف نشوند.
5-8-6- سوئيچها ، فيوزها ، سرپيچها و پريزهاي سيم كشي هائي كه در فضاي آزاد انجام شده اند بايد كاملا ايزوله شده و تماس با آنها غير ممكن باشد .
5-8-7- سيم كشي هاي هوائي برق و الکتریک 440 ولت و بيشتر بايد در محلهاي تقاطع با جاده ها و مسيرهاي حمل و نقل داراي ارتفاع كافي از سطح زمين باشند .
5-8-8- سيم كشيهائي كه در ارتفاع كمتر از 5/2 متر (8 فوت) از سطح زمين يا كف كارگاه واقع شده اند بايد حصاركشي شده يا در داخل لوله هائي از جنس فولاد يا هر ماده ديگر كه در برابر ضربه و صدمات ناشي از آن استحكام كافي داشته باشند ، قرار داده شوند .
5-8-9- سيم كشيهاي موقت حتي الامكان نبايد مسير خطوط برق و الکتریک ، تلفن يا آنتن راديو را قطع نمايند .
5-8-10- سيمهائي كه از درون زمين عبور داده ميشوند فقط بايد از جنس سيمهاي محكم و بادوام بوده و بايستي در برابر ضربات ناشي از وسائل نقليه ، تجهيزات مكانيكي ، خاك برداري و غيره محافظت شوند . جهت عمليات خاك برداري د رمناطقي كه سيم برق و الکتریک قبلا درون زمين قرار گرفته شده اخذ مجوز كار الزامي است .
5-8-11- كابلهاي فشار قوي هرگز نبايد با دستهاي لخت لمس شوند و براي گرفتن آنها بايد از دستكش هاي مخصوص عايق برق و الکتریک استفاده گردد .
5-8-12- ريلهائي كه بعنوان نيروي محركه برق و الکتریکي براي حركت جراثقالها و غيره بكار مي روند بايد داراي قابليت قطع جريان برق و الکتریک باشند .
5-8-13- اگر تعدادي از ماشين آلات از يك ريل مشترك تغذيه مي كنند ، هر ماشين بايد بطور مستقل قابليت قطع ارتباط از تمامي فازها را داشته باشد .
5-9- كابلهاي نرم (انعطاف پذير) :
5-9-1- اگر براي اتصال به خطوط اصلي نياز به اتصالات دوشاخه و پريز باشد اين اتصالات بايد :
الف) بطور صحيح جفت شوند
ب) بطور صحيح طراحي شده باشند
5-9-2- كابلهاي نرم وسائل برق و الکتریکي قابل حمل و نقل
الف ) درصورت وجود سيستم اتصال به زمين در شبكه سيم كشي ، كابلهاي انعطاف پذير بايد داراي سيستم ارت باشند .
ب) با استفاده از فنر فولادي ، لوله لاستيكي يا ساير وسائل مناسب بايد از گره خوردن يا تاب برداشتن سيم در ناحيه ورودي سيم به دستگاه جلوگيري شود .
5-9-3- در وسائل دستي و در صورت امكان در وسايل قابل حمل و نقل برق و الکتریکي بايد از كابلهاي انعطاف پذير ساده استفاده شود .
5-9-4- كليه كالهاي نرم بايد بخوبي مراقبت شده و اتصال آنها به يكديگر نبايد بدون استفاده از دو شاخه و پريز انجام شود .
5-9-5- براي بلند كردن ابزارهاي پرتابل (قابل حمل ) از روي زمين نبايد سيم آنها را كشيد .
5-9-6 – كابلهاي نرم را نبايد در روي سطوح چرب يا آغشته به مايعات خورنده قرار داد .
5-10- تجهيزات الكتريكي :
5-10-1- وسائل كنترل كننده نظير كليدها ، فيوزها و قطع كننده هاي مدار نبايد در محلهائي كه مايعات قابل اشتعال و مواد قابل انفجار يا گازهاي قابل اشتعال وجود دارد نصب گردند ، مگر آنكه براي چنين منظورهائي ساخته شده باشند .
5-10-2- موتورها ، تجهيزات توزيع برق و الکتریک و كليدها بايد در برابر چكيدن و پاشيدن آب محافظت شوند .
5-10-3- افراد غير مجاز نبايد دراتاقهائي كه تجهيزات الكتريكي قرار دارند تردد نمايند .
5-11- ترانسفورماتورها :
5-11-1- ترانسفورماتورهاي روغني كه در فضاي آزاد و روي زمين قرار داده مي شوند بايد :
الف ) در محلي عاري از مواد قابل اشتعال نصب شوند .
ب) پائين تر از سطح زمين قرارداده شده و يا دورآنها به نحوي محصور شود كه روغن ريخته شده از آنها در سطح زمين پخش نگردد .
5-11-2- ترانسفورماتورهاي نصب شده در روي دكلها بايد حداقل 5/4 متر (15 فوت ) بالاتر از سطح زمين نصب شوند .
5-11-3- ترانسفورماتورهاي نصب شده بر روي دكلها كه كمتر از 5/4 متر (15 فوت) از سطح زمين فاصله دارند بايد بطور مناسبي توسط حصار يا ساير وسائل موثر محصور شوند .
5-12- شبكه اتصالات (صفحه كليدها ) :
5-12-1- شبكه اتصالات حتي المقدور بايد بوسيله فلز ، پلاستيك يا ساير مواد مناسب محصور شود . در صورت استفاده از فلز بايستي آنرا به سيستم ارت وصل نمود .
5-12-2- اگر از شبكه هاي نوع روباز استفاده مي شود :
a) كليه قسمتهاي برق و الکتریکدار بايد بطور مناسب در برابر تماس تصادفي توسط حفاظ يا نصب در ارتفاع محافظت شوند .
b) در اطراف قسمتهاي برق و الکتریکدار بايد فضاي كافي براي كار منظور گردد .
c) شبكه اتصالات ومجموعه ترانسفورماتورها و ساير دستگاهها بايد بطور مناسب محصور شوند .
5-12-3- تنها افراد ذيصلاح برق و الکتریکكار مجاز به باز نمودن در تابلوهاي برق و الکتریک مي باشند .
5-13- قطع كننده هاي مدار :
5-13-1- قطع كننده هاي مدار بايد عمل قطع و وصل را بطور كامل و دقيق انجام دهند .
5-13-2- مشخصات اصلي اين قطع كننده ها بايد بطور واضح در روي آنها علامت گذاري شود .
5-13-3- جز در مدارهاي با ولتاژ بسيار پائين ، كليه قطبهاي برق و الکتریکدار بايد بطور مناسب عايق كاري شوند .
5-13-4- قطع كننده هاي مدار نبايد بطور تصادفي توسط نيروي جاذبه يا ضربه مكانيكي با يا بسته شوند .
5-14- فيوزها :
5-14-1- اطلاعات مربوط به ميزان عبور جريان از فيوز ، نوع فيوز از نظر قطع كنندگي سريع يا با تاخير و قدرت قطع كنندگي بايد بر روي فيوزه