ضرورت صرفه جويي وتوسعه در صنعت برق و الكتريك
با توجه به آنچه گذشت يك ملت رشيد و پيشرفته نسبت به اموال عمومي و بيت المال بيش از اموال شخصي اهتمام قائلند و از هدر دادن و اتلاف آن پرهيز بايدبكنند. توجه خاص به انرژي هاي نو وبررسي در مورد نحوه صحيح مديريت براي استفاده بهينه بايد در دستور كار نهادهاي مرتبط قرار بگيرد.
بهره وري در صنعت برق و الكتريك و كيفيت محصول اين صنعت از اهميت ويژه اي برخوردار است اهميتي كه شايد در صنايع ديگر بدين حد بارز نباشد . كيفيت برق و الكتريك بر روي كيفيت محصولات صنايع ديگر به صورت كم يا زياد اثر مي گذارد و در كل بر اقتصاد كلان اثر گذار است. براساس برآورد انجام شده انتظار مي رود حداكثر نياز مصرف از حدود 29000 مگاوات در سال 1383 به 61000 مگاوات در سال 1392 بالغ گردد بدين ترتيب صنعت برق و الكتريك با افزايش قدرت معادل 32000 مگاوات طي سال هاي فوق مواجه خواهد بود. كه متناسبا احداث نيروگاه هايي به قدرت عملي بيش از 40000 مگاوات در طي سال هاي فوق پيش بيني گرديده است اما اين اين احداث نيروگاهها قسمتي از ماجرا را تشكيل مي دهد.
كمبود منابع انرژي فسيلي براي استفاده در نيروگاه ها و انواع انرژي ها نياز صرفه جويي و رويكرد به انرژي هاي نو را دو چندان مي كندبراي ايجاد تحول در زمينه استفاده بهينه از انرژي الكتريكي توجه به چند مورد لازم است ؛ صرفه جويي ، استفاده از ذخيره كننده هاي انرژي الكتريكي ، مديريت صحيح مصرف و توجهي وافر به انرژي هاي نو است كه هريك قابل بحث است
صرفه جويي:
فرايند پيچيده توليد ، توزيع و انتقال برق و الكتريك و ايجاد تاسيسات آن به سرمايه زياد و زمان طولاني نياز داردبه عنوان مثال با توجه به قيمت هاي سال جاري به ازاي افزايش يك كيلو وات برق و الكتريك به ظرفيت توليدي وزارت نيرو سرمايه گذاري سنگيني بالغ بر 1500 دلار و براي احداث يك نيروگاه 1000 مگاواتي حداقل 5 سال زمان لازم است .
جدول هاي دامنه مصرف كه نشان دهنده مصرف ماهانه وسايل برق و الكتريكدر منازل است بيانگر اين نكته مي باشد كه چنانچه مصرف از 150 به 250 و 350 و 500 و 750 كيلووات ساعت افزايش يابد نرخ هر كيلووات ساعت به ترتيب از8/74 ريال به7/102 و04/145 و 1/269 ريال خواهد رسيد افزون بر آن جلوگيري از مصرف غير ضروري و بي رويه ، صرفه جويي در هزينه هاي خانواده ها و ساير واحد ها به خصوص صنايع را به دنبال خواهد داشت .صرفه جويي در مصرف برق و الكتريك باعث بهبود كارآيي در اقتصاد ملك و كمك به توزيع عادلانه درآمد ملي مي شود
صرفه جويي در اسلام
واژه اسراف كاربرد فراواني در بين مردم دارد و همه مصارف بيش از حد را شامل مي‌شود،واژه مقابل اسراف صرفه جويي است كه طبق يك سخن معروف صرفه جويي درست مصرف كردن است . اين يك اصل كلي است كه هر زياده‌روي در مصرف اسراف است چنانچه علي(ع) مي‌فرمايد:
«كلّما زاد علي الاقتصاد اسراف» «هر چه از حدّ ميانه روي بگذرد اسراف است». از زيانبارترين اقسام اسراف، اسراف در اموال عمومي و بيت المال مسلمين است. حفاظت از اموال عمومي و بيت المال نشانة رشد شخصيت، ادب و حس مسئوليت يك ملت است. اموال عمومي شامل تمامي امكانات و سرمايه‌هائي مي‌شود كه خداوند آنها را مايه حيات و قوام جامعه قرار داده است اينها سرمايه‌هاي اصلي يك ملّت و ضامن بقاي آن مي‌باشند.
حفاظت و استفادة صحيح از آن جامعه را به سوي رفاه پيش مي‌برد. در صورتي كه حيف و ميل آن، كاهش و فرسايش آن، مصرف بيش از حدّ و اتلاف آن، بنية اقتصادي اجتماع را نابود مي‌كند. اموال عمومي ويژگي‌هائي دارند كه برخي از آنها عبارتند از:
1- متعلق به عموم است نه فرد خاص.
2- هر فردي تنها به عنوان جزئي و عضوي از كل جامعه در آن حقوقي دارد.
3- ولي امر و حاكم قانوني مسلمين مسئول نگهداري از اين اموال است و اجازه تصرف مي‌دهد.
4- درآمد آنها متعلق به عموم مردم است.
5- نقل و انتقال و تصرف از قبيل بيع و هبه در آن جايز نيست.
مرحوم علاّمه طباطبايي (ره) ذيل آية شريفة «و لا تؤتؤا السفهاء اموالكم التي جعل اللّه لكم قياماً» سوره نساء آية 5 مي‌نويسد.
«مقصود از اموالكم در آيه شريفه، اموال يتيمان است امّا اينكه خطاب به اولياي آنها مي‌فرمايد مالهاي شما، با عنايت به اين است كه مجموع ثروت موجود در جهان متعلق به مجموعة اهل دنياست و مصلحت عمومي اجتماع كه بر پايه مالكيت شخصي استوار است، اقتضا مي‌كند هر فردي از جامعه مالك جزئي از كلّ مال باشد پس بر همگان لازم است توجه داشته باشند كه آنها يك مجتمع واحدند و مجموعة ثروت روي زمين براي تمامي آنهاست و بر هر يك وظيفه است تا از آن حفاظت و پاسداري نمايند و از اينكه انسانهاي غيرعاقل و بي‌كفايت مانند كودك يا ديوانه بر آن مسلّط شوند و ان را به تباهي بكشند ممانعت به عمل آورند».
حراست و نگهداري از بيت المال كه مربوط به همه جامعه است از لازمترين امور و خيانت در آن از بدترين اقسام خيانت است، اين كار يك عمل ضد اخلاقي، ضد اسلامي و خلاف وجدان است. علي(ع) در اهميت بيت المال و اموال عمومي جامعه در دوراني كه كرسي خلافت جامعه را بر عهده داشتند مطالبي دارند كه شايسته توجه است در اين قسمت برخي از آن مطالب ذكر مي‌گردد.
آن حضرت در پاسخ عبدالله بن زمعه از اصحابش كه تقاضاي سهم بيشتري از بيت المال داشت فرمودند:
«انّ هذا المال ليس لي و لا لك و انّما هو في المسلمين و جلب اسيافهم فان شركتهم في حربهم كان لك مثل حَظّهم و الاّ فجناه ايديهم لا تكون لغير افواههم».
«اين مال نه از آن توست نه از آن من بلكه غنيمت مسلمين و اندوختة شمشيرهاي ايشان است پس اگر با آنها در كارزارشان شريك بودي تو هم مانند آنها نصيب و بهره برده‌اي وگرنه ترا بهره‌اي نيست زيرا چيده دست آنها براي دهان ديگران نيست».
آن حضرت به بعضي از كارگزارنشان نوشتند:
«ادقوّا اقلامكم و قاربوا بين سطوركم واحذفوا عنّي فضولكم و اقصِد و اقصد المعاني و ايّاكم و الاكثار فانّ اموال المسلمين لا تحتمل الاضرار».
«نوك قلم‌هايتان را ريز كنيد، سطور را به هم نزديك كنيد، كلمات زيادي را نسبت به من (در نوشتن گزارش) حذف كنيد محتوي و مفهوم اصلي را بيان كنيد. از زياد نوشتن بپرهيزيد، به درستي كه اموال مسلمين قبول ضرر نمي‌كند».نهج السعاده ج 4 نامه 12 ص 30.
رسول اكرم(ص) در مسير با سعد برخورد كردند و فرمودند: اي سعد اسراف نكن. سعد گفت: يا رسول اللّه آيا در وضوء هم اسراف است. حضرت فرمودند: آري اگر چه در كنار نهر جاري باشي.
مديريت صحيح مصرف
مهترين راه حل برا استفاده بهينه انرژي وبرق و الكتريك استفاده از يارانه ها در محل مناسب آن است. با انرژي ارزان و رايگان نمي توان مصرف را به سمت استفاده بهينه هدايت كرد .با حذف يارانه ها به اين شكل بايد آن را براي تحقق عدالت اجتماعي وبراي اقشار كم در آمد مصرف كرد.
اعمال تعرفه پله اي يا تصاعدي مهمترين راه كار صنعت برق و الكتريك براي تامين مصرف عادلانه و بهينه برق و الكتريك است.اين الگو استفاده وزارت نيرو براي پرداخت يارانه چه بهتر كه براي انشعاب يا ديمانند به مشتركين عادي ارائه شود.وراه كارهايي كه بايد مورد بررسي دقيق قرار گيرد.
با وضعيت موجود يكي از اهداف اصلي مديريت انرژي بالا بردن هر چه بيشتر ضريب بار و نزديك كردن آن به عدد يك است . از آنجا كه عامل ديماند در هزينه برق و الكتريك نقش مهمي ايفا مي كند و هر چه ديماند بالاتر رود هزينه بيشتر خواهد شد لذا تصحيح ضريب بار به معني مصرف كردن حداكثر انرژي ممكن در حداقل ديماند است كه در نتيجه كاهش قابل ملاحظه اي را در هزينه برق و الكتريك موجب مي گردد .
از عوامل متعدد ، موارد زير كه از سو مديريت ناصحيح مصرف انرژي در صنايع ناشي مي شود را مي توان ذكر كرد :
-عدم رعايت برنامه صحيح بهره برداري
- عدم استفاده منطقي از ظرفيت كامل تجهيزات كارخانه
- راه اندازي بي بار بعضي قسمت ها
-افزايش مصرف برق و الكتريك تجهيزات به علت خرابي و صحيح كار نكردن آنها ضروري است در هر كارخانه ، مستقل از اينكه توليد برق و الكتريك در كشور كافي باشد يا نباشد ، در اين مورد اقدام لازم به عمل آيد تا از مصرف بي رويه انرژي الكتريكي خود داري شود .
در مجموع تجربيات موجود نشان مي دهد در بسياري از كارخانه ها با جابجايي مصارف از ساعت هاي پيك بار شبكه به ساعت هاي ديگر امكان توليد اسمي عملي خواهد بود . جابه جايي نوبت هاي كاري و يا انتقال مصارف عمده انرژي از نوبت كاري دوم به نوبت كاري سوم است . اين اقدام نه تنها از 80 درصد افزايش نرخ در پيك (چهار ساعت اول شب) جلوگيري مي كند بلكه در بردارنده 50 تا 60 درصد تخفيف نيز خواهد بود . بنابراين صنايع مي توانند با در نظر گرفتن ساير عوامل و تاثيرات تغيير نوبت كاري از اين فرصت ايجاد شده توسط وزارت نيرو و كاهش قابل توجه هزينه برق و الكتريك مصرفي استقبال نمايند .عامل چهارم كاهش ديماند صنايع به شيوه نوبتي در شهرك هاي صنعتي و مراكز صنعتي است كه از يك پست يا كابل اختصاصي تغذيه مي شوند .
استفاده از مولدهاي اضطراري در ساعت هاي پيك روز هاي غير تعطيل است كه مي تواند در كاهش مصرف برق و الكتريك و كاهش پيك بار شبكه موثر و از هزينه هاي برق و الكتريك در ساعات پيك بكاهد . با استفاده از دستگاه آناليز مي توان به وضعيت مصرف انرژي در يك مصرف كننده پي برد . اين دستگاه كه تحليل كننده انرژي الكتريكي است روند مصرف برق و الكتريك شامل ماكزيمم ديماند انرژي ، ضريب قدرت ، بالانس فاز ها و غيره را اندازه گيري و ضبط مي نمايد . نمودار پارامترهاي فوق قابل انتقال به يك رايانه و چاپ با چاپگر خواهد بود . تجزيه و تحليل داده ها منجر به يافتن ديماند بهينه مورد نياز و ضريب بار كارخانه مي شود . بدين ترتيب با تصحيح ضريب بار كارخانه مي توان استفاده مطلوب از نيروي برق و الكتريك را ميسر ساخت .
ذخيره كننده هاي انرژي الكتريكي :
الكتريسيته, نه مانند گاز و آب, نميتواند ذخيره بشود استفاده از سيستم‌هاي ذخيره‌كننده مغناطيسي انرژي نيرومند در شبكهقدرت از اهميت خاصي برخوردار است.
براي ذكر اهميت قطع برق و الكتريك و آثار سو آن بر صنايع مي توان عوارض زير را بر شمرد :
- كاهش كمي و كيفي محصولات توليدي
- خسارت هاي فني به تجهيزات
- افزايش قيمت كالا در بازار
- افزايش قيمت تمام شده محصول به دليل كاهش توليد
- كاهش ميزان فروش و در نتيجه تحمل زيان هاي مالي به كارخانه
- آثار سو اجتماعي مانند ترويج بازار سياه و احتكار و غيره
-كاهش عمر ماشين آلات
به عنوان مثال هزينه هر بار قطع شدن برق و الكتريك در يككارخانه اتومبيل‌سازي ماهانه 000/250 دلار بوده و اين ضرر تا زماني كه تعميرات كليدر سطح كارخانه صورت نگيرد ادامه خواهد داشت. همچنين هر قطع برق و الكتريك در يك كارخانه ساخت نيمههاديها بين 000/30 تا يك ميليون دلار ضرر در بر خواهد داشت. همچنين قطع برق و الكتريك به مدت 15 دقيقه هزينه‌اي برابر با 24/20 دلار به ازاي ميزان مصرف هر كيلووات ساعت برق و الكتريك بركليه كاربران كامپيوتر تحميل خواهد كرد. قطع برق و الكتريك براي صنايع كوچك نيز هزينه‌هايي دربر دارد كه مي‌توان مقادير آن را از كتاب استانداردهاي IEEE 1987-466 استخراج كرد. اصولاً يك سيستم قدرت درساعات مختلف شبانه‌روز داراي مصارف مختلفي است،بنابراين ميزان توليد انرژي بايدمتناسب با نياز مصرف‌كننده تغيير كند.
اصولاً يك سيستم قدرت درساعات مختلف شبانه‌روز داراي مصارف مختلفي است،بنابراين ميزان توليد انرژي بايدمتناسب با نياز مصرف‌كننده تغيير كند. استفاده از ذخيره سازهاي انرژي چون Flywheel energy storage (FES)SEMES باطريها Batteries و ... اهميت خود را نشان مي دهند.
اين متن به سفارش وبسايت پارسيان الكتريك لاله زار بخش مقالات برق و الكتريك گردآوري شده است.شمارگان319
گردآوري و تدوين: فاطمه فروغي