کنتور ها بر اساس نیروی الکترومغناطیس عمل میکنند. میدانیم که اگر از یک سیم پیچ جریان برق بگذرد در اطراف آن یک میدان مغناطیسی ایجاد میشود که شدت و جهت این میدان به جریان عبوری از سیم پیچ بستگی دارد. در کنتور های تکفاز دو دسته سیم پیچ وجود دارد که یکی از آن ها دارای تعداد دور کم و قطر بیشتر نسبت به دیگری است.سیم پیچ ضخیم تر با دور کمتر را سیم پیچ جریان و دیگری را سیم پیچ ولتاژ مینامند.

کنتور های تکفاز و سه فاز آنالوگ و دیجیتال

برخی تعاریف:

کنتور اکتیو: دستگاهی است که برای اندازه گیری مقدار انرژی اکتیو برق مصرفی مشترک مورد استفاده قرار میگیرد.

کنتور راکتیو: دستگاهی است که برای اندازه گیری مقدار انرژی راکتیو بکار میرود.

انشعابات دیماندی: انشعابات دیماندی یا مصارف سنگین به انشعاباتی اطلاق میگردد که قدرت قرار دادی آن ها از حد معینی بیشتر بوده و معمولا مشمول پرداخت دیماند نیز میگردد. حداقل قدرت قراردادی بر اساس آیین نامه تکمیلی تعرفه های برق در حال حاظر سه فاز 50A معادل 30KW میباشد.

انشعابات ولتاژ اولیه: این انشعابات از ولتاژ اولیه 20 کیلو ولت تغذیه میشوند و لوازم اندازه گیری آن ها در روی شبکه فشار متوسط نصب میشود و طبق آیین نامه تکمیلی تعرفه های برق برای متقاضیان با قدرت درخواستی بیش از 250 کیلو وات و حداکثر 2 MW را شامل میشود.

انشعابات ولتاژ ثانویه: این انشعابات اصولا با ولتاژ 380 ولت تغذیه میشوند و لوازم اندازه گیری آن ها به روی شبکه فشار ضعیف نصب میشود.

ماکسیمتر:دستگاهی است که بر روی کنتور های اکتیو نصب شده و حداکثر توان مصرفی را در یک بازه زمانی مشخص (15 دقیقه) نشان میدهد.

اساس کار کنتور:

کنتور ها بر اساس نیروی الکترومغناطیس عمل میکنند. میدانیم که اگر از یک سیم پیچ جریان برق بگذرد در اطراف آن یک میدان مغناطیسی ایجاد میشود که شدت و جهت این میدان به جریان عبوری از سیم پیچ بستگی دارد. در کنتور های تکفاز دو دسته سیم پیچ وجود دارد که یکی از آن ها دارای تعداد دور کم و قطر بیشتر نسبت به دیگری است.سیم پیچ ضخیم تر با دور کمتر را سیم پیچ جریان و دیگری را سیم پیچ ولتاژ مینامند.

انواع کنتور:

برای مصارف خانگی دونوع کنتور تکفاز و سه فاز بطور عام وجود دارند که در دسته بندی کنتور ها به نوع اکتیو معروفند. اما در مصارف صنعتی میتوان به کنتور های راکتیو و کنتول های دو تعرفه اشاره کرد. از طرق دیگر میتوان کنتور ها را به دو دسته مکانیکی و دیجیتالی تقسیم بندی کرد که منظور از مکانیکی همان کنتور های معمولی هستند.

کنتور های مکانیکی:

1-      کنتور های تکفاز مکانیکی: این کنتور ها با ولتاژ 220 ولت کار میکنند و از نظر جریان اسمی دارای انواع زیر هستند:

کنتور های 5 آمپر، 15 آمپر، 25 آمپر

2-      کنتورهای سه فاز غیر دیماندی مکانیکی: این کنتور ها با ولتاژ 220/380 کار میکنند و از نظر جریان اسمی دارای انواع زیر هستند:

کنتور های  (40)10 آمپر و (100)25 آمپر.

3-      کنتور های سه فاز دیماندی مکانیکی: این کنتور ها با ولتاژ 220/380 ولت و 100/100 ولت کار میکنند و آمپراژ آن ها 5 آمپر میباشد.

کنتور های دیجیتالی:

1-      کنتور های دیجیتالی تکفاز: این کنتور ها با ولتاژ 220/320 ولت کار مینمایند و از نظر جریان اسمی که با توجه به نوع کنتور و شرکت سازنده ما بین 5 تا 100 آمپر میباشند و به صورت پالسی کار مینمایند.

2-      کنتور های دیجیتالی سه فاز: کنتور هایی هستند که قابلیت سنجش همزمان انرژی های مصرفی اکتیو و راکتیو را به صورت هشت تعرفه دارند و به دو نوع عادی (غیر دیماندی) و دیماندی میباشد و به صورت پالسی کار مینمایند.

1-2- کنتور های غیر دیماندی (عادی) سه فاز: این نوع کنتور ها با ولتاژ (3x230/400) ولت کار میکنند و از جریان اسمی با توجه به نوع کنتور و شرکت سازنده 2 تا 100 آمپر میباشند و به صورت پالسی کار مینمایند و قابلیت نصب به طور مستقیم و یا با استفاده از ترانس جریان را دارند در این صورت کنتور دیماندی خواهد بود.

2-2- کنتور های دیماندی سه فاز: این نوع کنتورها با ولتاژ (3x230/400) و یا (3x230/400) ولت کار میکنند و از نظر جریان اسمی با توجه به نوع کنتور و شرکت سازنده و یا (1-10) آمپری میباشند و قابلیت نصب از طریق CT و PT را دارند و بر حسب مقدار و ولتاژ کاری آن ها به صورت اولیه و یا ثانویه قابلیت نصب را دارند و به طور پالسی کار مینمایند.

نحوه نصب کنتور تکفاز در مدارات:

سیم فاز را به سر سیم پیچ جریان وصل نموده و از سر دیگر آن فاز را میگیرند. و دو سر سیم پیچ ولتاژ را به فاز و نول وصل میکنند. زمانی که مصرف کننده ای به کنتور وصل میشود جریان از سیم فاز و نول میگذرد. بعبارت دیگر جریان مصرف کننده از سیم پپیچ جریان میگذرد و در آن یک میدان مغناطیسی ایجاد میکند. سیم پیچ ولتاژ که همیشه به برق وصل است و دارای یک میدان مغناطیسی ثابت است که مقدار آن هیچ ارتباطی به مصرف کننده متصل شده به کنتور ندارد. این دو میدان مغناطیسی بر هم اثر کرده و سبب ایجاد نیروی حرکتی در صفحه  آلومینیومی درون کنتور میشود. سرعت حرکت این صحفه با جریان مصرف کننده رابطه مستقیم دارد. این حرکت توسط یک محور و چرخ دنده به یک شماره انداز یا نمراتور ارتباط دارد و بر اساس گردش ۀن شماره ها زیاد میشود. این شماره ها بجز رقم اول میزان کارکرد کنتور یا همان مصرف انرژی الکتریکی را بر حسب کیلو وات ساعت نشان میدهند. البته درون کنتور قطعات دیگری هم نظیر : آهنربای سرعت گیر و پیچهای تنظیم و... وجود دارند که ما از توضضیح آن ها صرف نظر کرده ایم.

نحوه اتصال کنتور سه فاز:

1-

این کنتور ها برای سیستم های سه فاز متعادل مورد استفاده قرار میگیرند که در این سیستم نیازی به سیم نول نیست.

2-

این کنتور برای سیستم های سه فاز نامتعادل و متعادل مطلوب میباشد.

اساس کار کنتور های پیشرفته:

در کشور های برخوردار از تکنولوژی دیگر کنتور نویسی به مفهوم رایج آن در ایران منسوخ شده است. در این کشور ها که پول الکترونیکی بسیار رایج است از کنتور های هوشمند که در بازه های زمانی خاص میزان مصرف را مشخص کرده و به ادارات برق گزارش میدهند استفاده میشود. این کنتور ها میزان مصرف را از طریق همان خطوط برقی که آنرا میرسانند به توزیع کننده اطلاع میدهند و شرکتهای فروشنده برق نیز بطور خودکار از حساب مصرف کننده برداشت میکنند. در صورت موجود نبودن حساب و پس از اخطار های کتبی از طریق فرمان از راه خطوط برق بصورت خودکار کنتور برق مشترک را قطع میکند و مشترک پس از پرداخت هزینه میتواند از خدمات شرکت فروشنده استفاده کند.

کنتور هوشمند:

کنتور هوشمند یک کنتور الکتریکی است که مصرف برق را در فواصل زمانی یک ساعته و یا کمتر ثبت کرده و اطلاعات ثبت شده را حداقل یک بار در روز به سیستم مرکزی برای نظارت و صدور صورت حساب ارسال میکند. کنتور هوشمنده پیشرفته AMI قدر به ارتباط دو جانبه میان کنتور نصب شده در اماکن و سیستم مرکزی است. بر خلاف کنتور مغناطیسی، کنتور هوشمند میتواند داده ها جمع آوری شده را تجزیه و تحلیل کرده و از آن ها یک گزارش تهیه کند که این گزارش گیری در جایی غیر از محل کنتور ها انجام میگیرد که اصطلاحا فراهم کردن گزارش از راه دور نامیده میشود. در مقام مقایسه ، تاکنون حدود 4,7  میلیون کنتور هوشمند درانتاریو و 400 هزار مورد در بریتیش کلمبیا نصب شده است.