انتخاب چراغ مخصوص اتاق عمل،تولید نور بدون سایه و کافی، دید کامل و تغییر ندادن رنگ کالبد بدن، برخورداری از نور کافی و متناسب با هر نوع عمل ، بهداشتی بودن محیط چراغ ،روشنایی اتاق عمل باید به گونه ای طراحی و پیاده سازی شود که سایه ها را کاهش داده و انحراف طول موج رنگ های مختلف را به حداقل برساند.

انتخاب چراغ مخصوص اتاق عمل،تولید نور بدون سایه و کافی، دید کامل و تغییر ندادن رنگ کالبد بدن،یک پزشک باید در بین مدلهای مختلف چراغهای سیالتیک، قادر باشد چراغی را مطابق با استاندارد های بیمارستان بخصوص از نظر اقتصادی مقرون بصرفه باشد اما کارآیی آن خوب باشد را انتخاب کند .

لامپ های جراحی یکی از ابتدایی ترین و مهمترین وسایلی هستند که در اتاق های عمل جهت روشن کردن قسمت جراحی و نشان دادن بهتر اندام کوچک و بدون کنتراست در مناطق عمیق قسمت یا حفره های بدن به کار می رود
چراغ سیالتیک مناسبترین چراغ برای اتاق عمل است و دارای انواع مختلفی از قبیل چراغ های تک قمره ، دو قمره و سه قمره می باشد که می توانند قسمت های مختلف را روشن کنند
از آنجا که موقع عمل کردن ممکن است دست ها ، سر ، تجهیزات و … باعث ایجاد سایه شوند ، بنابراین طراحی باید به گونه ای باشد که این چراغ ها سایه های مزاحم را کاهش دهند و اعوجاج رنگ را به حداقل برسانند

روشنایی اتاق های عمل به زبان ساده شامل یک یا چند حباب لامپ است که به بازوی متحرک وصل می شود تا امکان حرکت عمودی و چرخشی به طرفین وجود داشته باشد ؛ بعضی اوقات نیز می توان سیستم روشنایی را در یک نقطه از سقف یا دیوار ثابت کرد یا با ایجاد ریل در سقف ، امکان تغییر موضع آن را فراهم کرد
چند مدل منبع نوری مختلف وجود دارد: لامپ های رشته ای معمولی ، لامپ های گازی و چراغ های LED

لامپ های جراحی معمولا ،لامپ های هالوژن-تنگستن ،هالوژن-زنون یا هالوژن-کوارتز که بعنوان لامپ های نور سفید مطرح هستند ،استفاده می کنند

ساختمان اپتیکی یک چراغ اتاق عمل
لامپ هالوژن: طیف وسیعی از نور مرئی و مادون قرمز به وجود می آورد
یک رفلکتور: مسیر بازتاب نور و فیلتر کردن قسمتی از نورهای ناخواسته
یک فیلتر مادون قرمز: در مسیر نورهای بازتاب شده از رفلکتور

مهمترین ویژگی های یک چراغ اتاق عمل
  برخورداری از نور کافی ، متناسب با هر نوع عمل جراحی
 برخورداری از نوری مشابه با نور روز
 ایجاد نور سرد با استفاده از فیلترهای نوری مناسب
قابلیت نفوذ نور در عمق منطقه عمل
ایجاد حداقل سایه در منطقه عمل
بهداشتی بودن محیط چراغ
سادگی ساختار و سهولت تنظیم چراغ،چراغهای اتاق عمل توسط یک میله در مرکز چراغ براحتی جابجا میشود.
داشتن تنوع و مدولار بودن لایت هد برای به دست آوردن مناسبترین شدت روشنایی و اندازه منطقه

نکات مهم در طراحی سیستم روشنایی اتاق های عمل
 پایه چراغ اتاق عمل باید به نحوی طراحی شود که امکان حرکت های مختلفی را داشته باشد
 دسته های بازوی سیستم روشنایی قابل استریل باشد

پس از تنظیم موقعیت مناسب ، بتوان سیستم را در آن وضعیت قفل کرد تا شفافیت و روشنی کافی در ناحیه مورد نظر در طول مدت انجام عمل تأمین شود
 برخی از روشنایی های جراحی میدان دید قابل تنظیم دارند که با استفاده از آن می توان در صورت لزوم روشنایی و درخشان بودن محیط جراحی را کاهش داد
 به دلیل کاربرد طولانی مدت این لامپ ها ، لازم است تشعشع و تابش گرمایی آن به حداقل برسد تا از خشکاندن بافت های جراحی و ایجاد مزاحمت برای تیم جراحی اجتناب شود
 طراحی باز برای انتقال حرارت و استفاده از فن برای گردش هوا در داخل سیستم روشنایی
روشنایی اتاق عمل باید طوری طراحی شود که سایه ها را کم کند و انحراف طول موج رنگ های مختلف را به حداقل برساند
 شدت نور چراغ های جراحی را بهتر است بتوان به وسیله دیمر تغییر داد و یا به وسیله کنترل هایی اندازه میدان و تمرکز آن را تنظیم کرد

نکات مهم خرید چراغ اتاق عمل
1• یا نشان ها ( مانند CE) یا استانداردهای لازم(مانند FDA)یا دارا بودن تأییدیه ها
2• ولتاژ ، عمر منبع نور (تعداد لامپ ها و Light Head)
3• دمای رنگ و قابلیت تنظیم
4• شاخص پرداخت رنگ
5• اندازه میدان (قطر و عمق) و فاصله کانونی
6• میزان روشنایی (حداکثر لوکس در یک متری)
7• نحوه نصب (سقفی ، دیواری ، زمینی پایه دار)
8• کنترل ها (دیمر ، ولتاژ ، کانون ، اندازه میدان و …)
9• درجه حرکت چرخشی دامنه حرکت عمودی
10• فیلتر کردن گرما و نسبت گرما به نور
11• جنس فیلتر و آینه منعکس کننده
12• قمرهای جانبی ، دستگیره قابل استریل
13• کمترین ارتفاع سقف
14• قطر (لنزها و Light Head) و وزن
15• منبع برق ، توان
16• قیمت کل سیستم و لامپ جایگزین
17• مدت زمان گارانتی و خدمات پس از فروش و تحویل

استانداردهای روشنایی اتاق عمل
1• اندازه میدان نوری در قطر باید حداقل ۱۶ سانتیمتر و در عمق ۵۰ سانتیمتر و حداقل فاصله کانونی ۶۵ سانتیمتر
2• حداقل سطح روشنایی ۱۲۰۰۰۰ لوکس و چرخش ۲۷۰ درجه و CRI مقدار ۹۳
3• دمای رنگ بین ۳۰۰۰ تا ۵۰۰۰ کلوین باشد و بتوان آن را در یک دامنه عمودی ۸۰ سانتیمتری تنظیم کرد.
4• طول عمر لامپ های رشته ای حداقل ۱۰۰۰ ساعت ، لامپ گازی ۵۰۰۰ ساعت و LED حدود ۲۰۰۰۰ ساعت
5• نسبت گرما به نور که نشاندهنده میزان تولید گرما بر واحد نور است mW/m2.lx6 یا کمتر

مزایای چراغ سیالتیک
1• داشتن نور سرد تا در هنگام جراحی دمای اتاق بالا نرود.
2• نور و طول موج چراغ ها با چراغ های معمولی متفاوت است.
3• به آسانی جابجا می شوند.
4• گردش کامل بازو (۳۶۰ درجه)
5• قابل شستشو و غیرقابل اشتعال
6• برای از بین بردن سایه ، در بعضی چراغ های چند قمره زاویه ی تابش لامپ را به گونه ای تنظیم می کنند که در ایجاد سایه ممانعت نماید و در چراغ های تک قمره از سیستم آینه ای برای این منظور استفاده می شود.
7• قابلیت حرکت به سمت بالا و پایین برای قرار گرفتن در محل مناسب
8• حداقل خستگی چشم
9• عدم خطای تشخیص رنگ
10• امکان تجهیز به سیستم دوربین و مانیتورینگ
11• کاربرد در اتاق معاینه و بخش مراقبت های ویژه ، بخش دیالیز و … (به جز کاربرد اتاق عمل)

مزایای استفاده از LED در چراغ های جراحی
• تولید گرمای کمتر به دلیل عدم ساطع شدن نورهای مادون قرمز و ماورای بنفش از آنها
• عمر بیشتر نسبت به لامپ های معمولی
• کاهش تدریجی نور (خطر خاموش شدن ناگهانی در هنگام جراحی از بین می رود)
• کنترل بیشتر بر سایه های مزاحم و قابلیت تنظیم مشخصات نور
• راندمان روشنایی بسیار بالاتر

مشکلات استفاده از چراغ های جراحی
الف: تولید گرما که باعث افزایش خطر برق گرفتگی یا اتصال کوتاه می شود.
ب: جابجایی چراغ بعد از قراردادن آن در موقعیت مناسب (استفاده از قفل های مغناطیسی برای رفع مشکل)

ث: اثر انگشت و یا وجود گرد و غبار که می تواند باعث سوختگی زودهنگام ، تغییر رنگ یا ترکیدگی شود.
ج: سوختن لامپ که در هنگام تعویض باید مراقب اثر لک چربی روی آن بود.
چ: قطع و یا اتصال کوتاه مسیرهای ارتباطی الکتریکی یا الکترونیکی که در اثر حرارت ناشی از نور لامپ یا عبور جریان بیش از حد از این مسیرها به وجود می آید.

نویسنده خانم مرجان بهزادی شماره 8.