برنامه نوردهی و کنترل شدت روشنائی توسط بسیاری از پرورش دهندگان جوجه گوشتی با موفقیت به کار گرفته شده و ضمن کاهش مرگ و میر جوجه ها، بهبود ضریب تبدیل غذایی و تامین رشد بهتر سبب کاهش هزینه های تولید شده است این برنامه به خصوص در مرغداریهایی که تلفات ناشی از آسیب وجود دارد مفید است. نتایج اجرای برنامه های نوری متناوب شامل بهبود بازده غذایی، بهبود قدرت زیست، بهبود جزئی رشد کاهش مرگ و میر قلبی، کاهش تلفات مرجله پایانی دوره و بهبود اشتها می باشد این برنامه های نوری در هر نوع سالن مرغداری حتی سالن هایی که از نور طبیعی استفاده می کنند به آسانی قابل اجرا می باشد.

اهداف
هدف از اجرای برنامه محدودیت نوری درگله های گوشتی شامل موارد زیر می باشد:
1- بهبود قدرت زیست در پرندگان
2- بهبود بازده غذایی
3- بهبود رشد ورسیدن به اهداف وزن دهی مطلوب درگله
4- کاهش مرگ و میر قلبی
5- کاهش تلفات
6- بهبود اشتها
7- افزایش پتانسیل ژنتیکی در جهت بهبود ضریب تبدیل غذایی میزان رشد و محصول حاصل

نقش سیستم عصبی در پرندگان
سیستم عصبی مهره داران مسول برقراری ارتباط بین حیوان و محیط های داخلی و خارجی و همچنین تطابق مناسب با تغییرات این محیط ها می باشد برقراری ارتباط حیوان با محیط خارجی از طریق گیرنده های حسی که در سطح بدن پراکنده هستند انجام می پذیرد کنترل محیط داخلی بوسیله گیرنده هایی در عضلات درمحیط داخل یا خارج بدن به وسیله قوس های رفلکس انجام می گیرد که شامل اعصاب بالا رونده حسی، مراکزی در نخاع یا مغز و اعصاب پائین رونده فرامین حرکتی را از سیستم عصبی مرکزی به مکانیسم های موثر مانند عضلات و غدد منتقل می نمایند سیستم عصبی با هماهنگی سیستم غدد مترشحه داخلی کار می کند فعالیت های پیچیده زیادی را که برای پاسخ به یک تحریک خاص است در حالیکه سیستم غدد مترشحه داخلی آهسته تر عمل نموده و نقش آن بیشتر در شرایطی است که به تاکید یا واکنش طولانی تر احتیاج می باشد.

مطالبی درباره نور و روشنایی
نور: نور طبیعی توسط خورشید تامین می شود شدت اشعه نور خورشید به دلیل تغییر مکان خورشید، ابر و گرد و خاک، رطوبت هوا و عوامل دیگر روزانه تغییر می یابد علاوه برآن موقعیت نسبی کره زمین به خورشید باعث می شود طول مدت روز به طور روازنه تغییر یابد در نیمکرده جنوبی عکس آن صادق است به علت کروی بودن سطح زمین حدود 15-30 دقیقه قبل از طلوع خورشید روشنایی روز شروع شده و 15-30 دقیقه بعد از غروب خورشید هوا تاریک می شود بنابراین طول مدت روزکمی بیشتر از حد فاصل بین طلوع و غروب خورشید می باشد.

ولی معمولا زمان بین طلوع وغروب خورشید راطول مدت روز می نامند چشم انسان فقط می تواند طول موج بین 400-700 میلی میکرون ازطیف انرژی خورشیدی را مشاهده نماید این محدوده نور مرئی در مورد جوجه ها نیز صادق است کلیه پرندگان رنگ نور را تشخیص می دهند به نظر می رسد پرندگان قادرند طیف های انتهایی اشعه نوری از قبیل قرمز، نارنجی، زرد و احتمالا آبی را بهتر ببینند میزان نوری که طیور برای مصرف دان نیاز دارند بسیار ناچیز است بعد از کمی آموزش طیور می توانند حتی در شدت نوری کمتر از فوت کندل دان مصرف نمایند درحالی که برای تحریک غذه هیپوفیز وافزایش تولید تخم مرغ باید شدت نور حدود 2-4 برابر این میزان گردد.

از سالها پیش پرورش دهندگان طیوربه اثر تحریکی نور در افزایش تخم مرغ در گله، بخصوص در صورتی که طول روز کوتاه باشد پی برده بودند در این مورد سابقا مرغداران عقیده داشتند که در مواقعی که روز کوتاه است مرغها امکان تغذیه مناسب و کافی برای تولید حرارت وانرژی مورد احتیاج در شب های طولانی را ندارند در نتیجه درچنین مواقعی تولید تخم مرغ پائین می آید درحالیکه استفاده از نور مصنوعی امکان تغذیه بیشتری به مرغها می دهد و مدتی را که باید درخواب و بدون غذا بسر برند کاهش می دهد به این دلیل بعضی از مرغداران به مرغهادر شب دان مخصوص برای شام می دادند بدین ترتیب که 20 دقیقه یا بیشتر در ساعاتی مانند 10 الی 12 شب از نور مصنوعی استفاده می کردند.

ولی تجربیات عملی که در سال های اخیر در این زمینه صورت گرفت بطلان این عقاید را ثابت کرد طبق مطالعات اخیر اثر نور سبب تحریک فیزویولوژیکی بدن می گردد بدین ترتیب که نور توسط چشم گرفته می شود و سپس به عصب بینایی منتقل می شود و توسط آن در قسمت قدامی غذه هیپوفیز می رود وسبب تحریک آن می گردد این تحریک سبب ترشح هورمونی می گردد که به خون ریخته می شود و توسط جریان خون به غده های تناسلی رفته و روی آنها اثر می گذارد و آنها را وادار به فعالیت و تولید بیشتر می نماید در نتیجه تظاهر خارجی استفاده از نور به صورت تولید تخم مرغ بیشتر منعکس می گردد.

استفاده از سیستم نوردهی به منظور تامین سلامتی بهتر جوجه های گوشتی
اخیرا گزارشهایی مبنی بر تاثیر مثبت برنامه های نوردهی با روند افزایش تدریجی زمان روشنایی درجوجه های گوشتی منتشر شده است در این روش درابتدای دوره پرورش زمانهای کوتاه نوردهی مورد استفاده قرار گرفته وبه تدریج این زمان افزایش یافته و قبل از فرستادن جوجه ها به بازار در سن 6 هفتگی نوردهی به شکل تمام وقت انجام می پذیرد مبنای فرضیه اخیر بر این استوار است که زمانهای کوتاه نوردهی باعث کاهش میزان غذای خورده شده و در نتیجه کاهش سرعت رشد جوجه ها در مراحل حساسی می گردد که افزایش نسبی وزن جوجه ها در بیشترین حد است لیکن رشد آهسته تر جوجه ها باعث کاهش وقوع بیماریهای متابولیک نظیر ناهنجاریهای ساق پا و سندرم مرگ ناگهانی می شود که از علل عمده تلفات جوجه های گوشتی محسوب می گردند.

طرفداران فرضیه فوق معتقدند باوجودی که جوجه های گوشتی قبل از بلوغ جنسی به بازار فرستاده می شوند اما افزایش زمان نوردهی باعث تحریک تولید هورمونهای تولید مثل می گردد و به خصوص افزایش تولید هرومونهای جنسی نر که ماهیت آنابولیک دارند موجب جبران کاهش رشد و تولید وزن طبیعی جوجه های گوشتی در پایان دوره پرورش یعنی زمان فرستادن آنها به بازار فروش می گردد در مقایسه با برنامه های نوردهی ممتد و پیوسته اگر چه برنامه های نوردهی افزایشی باعث کاهش روند افزایش وزن جوجه ها در پایان هفته سوم می گردند ولی این کمبود وزن تا زمان فرستادن انها به بازار جبران خواهد شد.

همچنین درصد وقوع بیماریهای اسکلتی، سندرم مرگ ناگهانی وسایر علل مرگ و میر جوجه ها به طور چشمگیری کاهش می یابد با استفاده از برنامه نوردهی مذکور میزان تولید هورمونهای آندروژنیک افزایش یافته که این مسئله با توجه به اندازه تاج و هورمونهای موجود در پلاسما نشان داده می شود اما ارتباطی بین میزان سرعت رشد و هورمون های موجود در پلاسما را نمی توان نشان داد سایر اثرات برنامه های نوردهی افزایش شامل بالارفتن قابل توجه فعالیت طیور و بازده غذایی برابر یا حتی بیشتر می باشند چنانچه جوجه ها بیش از 6 هفته نگهداری شوند درصد رشد با بکارگیری این قبیل برنامه های نوردهی بیشتر خواهد بود کاملا مشخص شده است که گونه های متفاوت پرندگان در برابر تغییر طول مدت روشنایی واکنش نشان می دهند.

افزایش مدت روشنایی باعث تحریک بلوغ جنسی شده وسطح تولید را در حد بالایی نگه می دارد علاوه بر این تغییر طول مدت روشنایی در مقایسه با روشنایی ممتد با طول زمانهای متفاوت دارای تاثیر به مراتب بیشتری بر تولید مثل طیور میباشد با توجه به این که طیور گوشتی در زمان عرضه به بازار احتمالا از نظر جنسی بالغ نشده اند تاثیر تغییرات طول مدت روشنایی در پرورش جوجه های گوشتی متفاوت می باشد. اغلب پرورش دهندگان طیور بر افزایش حداکثر غذای خورده شده توسط جوجه ها در طول 24 ساعت شبانه روز تاکید دارند متداولترین برنامه نوردهی مورد استفاده برای مرغ و بلوقلمون به صورت 23 ساعت روشنایی ویک ساعت خاموشی یا 24 ساعت روشنایی ممتد می باشد نقش خاموشی درمدیریت پرورش جوجه های گوشتی نیاز به تحقیق بیشتری دارد.

اما شواهد متعددی وجود دارد که استفاده از روشنایی ممتد یا تقریبا پیوسته در پرورش جوجه های گوشتی قابل توصیه نمی باشد استفاده از برنامه های روشنایی روزانه با مدت کوتاهتر باعث افزایش سلامت طیور و کاهش میزان استرس گردیده ولی در مقایسه با برنامه های نوردهی ممتد و پیوسته سبب کاهش سرعت رشد می شود برنامه های نوردهی منقطع که طی ان زمانهای خاموشی و روشنایی در طول 24 ساعت شبانه روز تکرار می شود موجب افزایش سلامت طیور گردیده و در ضمن میزان رشد و راندمان غذایی بهتری را نسبت به نوردهی ممتد و پیوسته سبب می گردد در زمینه استفاده از روشنایی برای تحریک پاسخ های فیزیولوژیک در جوجه های گوشتی تلاشهای بسیار کمی صورت گرفته است این مقاله به تشریح آن دسته از برنامه های نوردهی می پردازد که در پرورش جوجه های گوشتی استفاده شده و در طی آنها طول مدت روشنایی در ابتدای دوره پرورش کووتاه بوده لیکن با افزایش سن طیور زیادتر می شود.

نتایج حاصل در رشد گله
در اثر اجرای برنامه های متعدد نوردهی متناوب و افزایشی در سالن های پرورش جوجه گوشتی در روزهای 18تا21 روزگی کاهش وزن به اوج رسیده و در برنامه های نوردهی، افزایشی درحدود 50 گرم می باشد این تاخیر در رشد در حدود سن 32 تا 33 روزگی جبران می شود طبق بررسی نتایج حاصل شده در رشد حاصل از اجرای برنامه های متعدد در مرغداری ها پیشرفت در رشد را در پرنده هایی که پس از 35 روزگی کشتار شدند مشاهده نمودیم.

ضریب تبدیل خوراک
ضریب تبدیل غذایی در اثر این برنامه به دلیل کاهش نیازهای نگهداری دراثر تغییر دادن منحنی رشد و کنتر شدن جوجه های وزاد کمترشدن مرگ ومیر در گله و ادامه یافتن رشد آخر دوره پرورش به طور مختصر بهبود می یابد.

تاثیر حاصل از این برنامه در قدرت زیست و بقا گله
به علت کاهش مرگ و میر قلبی همچنین کاهش مشکلات ناشی از پا پیشرفت واضحی در قدرت زیست گله بوجود می اید.

تغییر رفتار پرنده ها در اثر اجرای برنامه های نوردهی در سالن های پرورش مرغ گوشتی
جوجه هایی که تحت برنامه نوری پرورش یافتند بسیار فعال تر و شاداب تر از حالت عادی بودند همچنین از حضورانسان آگاهتر بوده و تمایل به نشستن بر روی چوب استراحت را داشتد.

افزایش مصرف خوراک و تکامل دستگاه گوارش
در اولین ساعات پس از روشنایی در سالن با افزایش خوراک جوجه ها روبرو میشویم واین مسئله ما را به سوی این فرض که برنامه نوری سبب تحریک تکامل دستگاه گوراش بویژه چینه دان در سنین اولیه زندگی می گردد هدایت می نماید این فرضیه با تحقیقات انجام یافته توسط درسال 1985 که به افزایش قابل ملاحظه اندازه چینه دان در پرندگانی که هر دوروز یک بار تغذیه می گردند پی بردند حمایت می گردد میزان مصرف دان درهر ساعت درجوجه هایی که تحت برنامه نوردهی افزایشی پرورش یافتنددر مقایسه با جوجه هایی که تحت شرایط نور دائم پرورش یافتند درحدود 50 درصد بیشتر گردید در واقع این پرنده ها مجبورند 85 تا 88 درصدازکل جیره ای که در 24 ساعت می خورند را درمدت 14 ساعت مصرف نمایند میزان مصرف دان در دو ساعت اول پس از شروع روشنایی در برنامه های نوردهی افزایشی حدودا 2 برابر بیشتر ازمصرف پرندگان می باشد که تحت شرایط نور دائم پرورش می یابند این مسئله درهنگام مشاهده رفتار تغذیه جوجه ها درموقع شروع روشنایی آشکار می شود.

رفتار جوجه ها در روزهای اولیه اجرای برنامه نوردهی
هنگامی که برنامه های نوردهی افزایشی از روز چهارم با شش ساعت تاریکی در روز آغاز شد میزان مصرف آب در اولین دوساعت پس از شروع روشنایی 40 درصد بیشتر از متوسط مصرف آن شرایط نور دائم گردید پس از روز هفتم در دو تا سه ساعت قبل از شروع تاریکی افزایش مختصری در میزان آب مصرفی مشاهده گردید از روز هفتم به بعد جوجه ها ساعت شروع تاریکی را یاد گرفته و مصرف آب را دردومین و سومین ساعت قبل از شروع تاریکی افزایش دادند.

تاثیر برنامه های نوردهی افزایشی بر میزان مصرف دان درساعت شروع روشنایی
در شرایطی که روزانه 12 ساعت تاریکی داشته باشیم حدود 20 درصد ازکل دان مصرفی توسط جوجه ها در ساعت اول پس از روشنایی مصرف می گردد از سن 10 تا 20 روزگی میزان غذای مصرفی جوجه ها می تواند در اولین ساعات پس از شروع روشنایی بیشتر از میزان مصرف ساعت در شرایط نور دائم باشد.

رفتارهای تغذیه ای ناشی از برنامه نوردهی درهفته های دوم و سوم زندگی جوجه ها
مصرف آب و غذا در اولین ساعات پس از شروع روشنایی بیش از مقادیر متوسط مصرف درکل دوره روشنایی می باشد علیرغم این رفتار تغذیه ای قابل توجه، کل خوراک مصرفی جوجه های تحت این برنامه نوری درمقایسه باجوجه هایی که تحت شرایط روشنایی دائم نگهداری می کردند در طی هفته دوم کاهش می یابد.

رفتار تغذیه ای پس از سه هفتگی ناشی از این برنامه
پس از 21 روزگی افزایش ساعات روشنایی موجب افزایش مصرف غذا گردید که علت آن را می توان ایجاد رفتار تغذیه ای در طی دو هفته اول اجرای برنامه و نیز افزایش زمان مصرف غذا دانست.

تاثیر برنامه نوری متناوب با بازدهی غذا
برنامه نوری متناوب بازدهی غذا را افزایش می دهد بسیاری از آزمایش های انجام شده در سطح مرغداریها نشان می دهند که استفاده از برنامه نوری متناوب بازدهی غذا را حدود 5 تا 10 درصد بهبود می بخشد و همچنین وزن نهایی حاصل مشابه و یا حتی بهتر خواهد شد علت این امر آن است که وقتی مرغها دان را طی مدت 1تا 2 ساعت زمان روشنایی می خورند برای هضم و جذب غذای مصرف شده بر حسب کیفیت و ترکیبات غذا، سن و شرایط محیطی به 2 تا 4 ساعت زمان نیاز دارند وقتی که پرندگان بعد از مصرف غذا آرام نشسته یا خوابیده اند ضریب تبدیل غذا به گوشت بسیار بهتر خواهد بود و برای هضم غذا در تاریکی نیاز به انرژی کمتر می باشد دراین مورد توجه به این مسئله که یک پرنده درحال راه رفتن یا ایستادن به منظور انقباض عضلانی نیاز بیشتری به مصرف کالری دارد در تفهیم و روشن ساختن بیشترموضوع به ما کمک می نماید.

برنامه نوری متناوب زمان بیشتری را برای خوردن غذا خوردن فراهم می آورد
هر پرنده مانند هر فرد دیگری شخصیت خاص خود را دارا می باشد برخی از جوجه ها پرخاشگر و سلطه جو می باشند و بعضی دیگر ترسو وکمرو می باشند برنامه نوری متناوب با فراهم کردن زمان بیشتر برای تغذیه مرغها شانس بیشتری به همه آنها جهت بدست آوردن غذا می دهد با وجود این جهت انجام صحیح این امر و به منظور تغذیه خوب یکنواخت ممکن است لازم شود فضا و تعداد دانخوری و آبخوری را افزایش دهیم.

تاثیر برنامه های نوردهی متناوب بر فعالیت عضلات مشکلات مربوط به پاها وکاهش نقص اسکلتی
برنامه نوردهی متناوب فعالیت عضلات را افزایش می دهد زمان روشن شدن چراغها مرغها شروع به خوردن غذا می کنند و لذا نوردهی منظم فعالیت عضلات را همانند روشن کردن تشدید می نماید این مسئله به خصوص برای پاهای پرندگان کهباید وزن سنگین بدن آنها را تحمل نمایند بسیار مفید می باشد به همین جهت برنامه نوری متناوب می تواند مشکلات مربوط به پاها و نقص اسکلتی را تاحدود 20 الی 55 درصد کاهش دهد.

رابطه برنامه نوری متناوب در سالن با استرس حرارتی
اجرای برنامه های نوردهی در سالن پرورش مرغ گوشتی استرس حرارتی را به حداقل می رساند با محدود نمودن پرندگان درخوردن غذا و یا هضم غذای خورده شده درگرمترین ساعات روز جوجه های گوشتی به خصوص جوجه های سنگین وزن حرارت کمتری در بدن خود تولید نموده و لذا می توانند هوای گرم را بهتر تحمل نمایند و بازده بهتر و تلفات کمتری خواهند داشت.

اثر برنامه های محدودیت نوردهی در بهبود کیفیت لاشه، کاهش تلفات و کاهش چربی محوطه شکمی
تاریکی فعالیت های مرغ را کمتر نموده و کیفیت لاشه را بهبود بخشیده همچنین میزان تلفات را بین 2 تا 3 درصد کاهش می دهد و چربی کمتری در محوطه شکمی ذخیره می گردید.

نتایج حاصل از برنامه نوری درهزینه انرژی مصرفی و استهلاک ادوات مرغداری
برنامه نوری متناوب هزینه انرژی مصرفی را کاهش داده همچنین از استهلاک و پوسیدگی ادوات می کاهد استفاده از برنامه نوری متناوب هزینه های برق را کاهش داده همچنین استفاده کمتر از وسایل و ادوات دانخوری سبب افزایش عمر انها خواهد شد.

رابطه نور متناوب و آسیت
طبق آزمایش های به عمل آمده در جوجه های گوشتی که از سن 9 تا 42 روزگی از روش نور متناوب استفاده نمودند (یک ساعت روشنایی و 3 ساعت تاریکی که روزانه 6 بار تکرار می گردد ) به طور قابل ملاحظه ای مرگ ناشی از آسیت (آب آوردگی شکم) کاهش یافت.در ابتدای استفاده از روش نور متناوب میزان رشد کاهش یافته اما در نهایت، در روز چهل ودوم میزان وزن هیچگونه تغییری نیافت هنگامی که از 9 روزگی از برنامه نور متناوب استفاده شود ضریب تبدیل غذایی اثر کمتری ایفا می نماید اگر چه در پایان آزمایش (روز چهل و دوم ) تفاوتی بین دو گروه دیده نشد.

به طور کلی بیشترین میزان مرگ ومیر ناشی از آسیت در گله هایی که بیش از 23ساعت روشنایی مداوم دارند دیده می شود. طبق آزمایش های به عمل آمده در سالن های پرورش مرغ گوشتی هر برنامه نوردهی که میزان ساعات تاریکی در آن افزایش یابد منجر به کاهش تلفات ناشی از آُیت خواهد شد. استفاده از برنامه روشنایی مداوم در مرغداری امکان خوردن غذای بیشتر و رشد سریعتر را برای جوجه ها فراهم می نماید و عکس این موضوع در مورد محدود نمودن ساعات روشنایی سالن صدق می کند. با کم نمودن ساعات روشنایی در مراحل رشد جوجه ها، سرعت رشد کاهش می یابد و سپس در باقیمانده دوره می توان مدت نوردهی را افزایش داد.

به نظر می رسد که کاهش نوردهی در سالن، اثری مشابه با محدود کردن خوراک جوجه ها داشته باشد از طرفی کاهش ساعات روشنایی سبب افزایش سنتز روزانه ملاتونین و آزاد شدن آن از غده پینه آل می گردد ملاتونین یک آنتی اکسیدان آندروژنی قوی می باشد و احتمالا نقش مهمی درمحافظت سلول های میوکاردیوم در برابر عوامل پاتوژن ایفا می کند به طور کلی با اجرای برنامه نوردهی متناوب در سالنهای پرورش مرغ گوشتی نسبت به میزان دقت دراجرای صحیح برنامه و نوع برنامه اجرایی میزان درگیری به اسیت کاهش می یابد.

تاثیر برنامه های محدودیت نوردهی برسندرم مرگ ناگهانی درجوجه های گوشتی
اثر نور بر میزان سندرم مرگ ناگهانی یا SDS مورد بررسی قرار گرفته و موارد مختلفی همچون شدت نور، طول مدت نور، طول مدت تابش نور متناوب با تداوم نور مطالعه شده است به نظر می رسد که میزان SDS درجوجه ها با افزایش شدت نور افزایش می یابد احتمال تلفات جوجه ها به دلیل سندرم مرگ ناگهانی درمحل های تاریک تر مشابه با مناطق بسیار روشن آشیانه می باشد همچنین بررسی ها و آزمایش های انجام گرفته در سالنهای پرورش مرغ گوشتی نشان می دهد که نورهای پیوسته درمقایسه با نورهای متناوب باعث بروز تلفات بیشتری دراثر سندرم مرگ ناگهانی می گردند. علاوه بر این تلفات ناشی از sDs در بین جوجه خروسها که در شرایط نوری پرورش یافتند به سوی کمتر شدن سوق می یابد.

آزمایش های متعدد با برنامه های نوردهی متفاوت نشان می دهد که در برنامه های نوری افزایشی تدریجی میزان وقوع سندرم مرگ ناگهانی یا sDs به سمت کمتر شدن گرایش می یابد در بیشتر بررسی ها افزایش آهسته نور همراه با کاهش کل تلفات و تلفات ناشی از sDs ذکر شده است به طور کلی نقش نور در بیماریزایی sDs ذکر شده است به طور کلی نقش نور در بیماریزایی sDs مشخص نشده است احتمالا نور باعملکرد غده پینه آل در ارتباط است اضافه نمودن ملاتونین به جیره غذایی جوجه های گوشتی گرایشی به سمت کاهش وقوع سندرم مرگ ناگهانی ایجاد می نماید طبق بررسی های انجام شده درجوجه های گوشتی درتلفات به علت وقوع سندرم مرگ ناگهانی در مقایسه با آنهایی که به علل دیگری مرده اند میزان ملاتونین کمتر بوده است بنابراین چنین فرض می شودکه کاهش تولدی ملاتونین ممکن است به دلیل اختلال در نحوه عملکرد دوره های 24 ساعته فیزیولوژیکی بدن باشد با اجرای برنامه نوردهی متناوب می توان تا حدودی تلفات ناشی از sDs را کاهش داد.

رابطه بیماریهای ویروسی و برنامه نوردهی متناوب و بررسی میزان تاثیر این برنامه بربیماریهای ویروسی
طبق آزمایش ها و بررسی های انجام گرفته در صورت بروز بیماریهای ویروسی در سالنهایی که درآنها برنامه نوردهی متناوب اجرا می گردد نسبت به سالن هایی که از نور مداوم و 24 ساعته استفاده می کنند تلفات روزانه ناشی از درگیری به بیماری ویروسی کمتر شده و به علت تجدید قوای جوجه و استراحت درمدت زمان خاموشی افت دان درگله کمتر شده و جوجه تقریبا دان مصرف روزانه را طبق استاندارد مصرف می نماید در صورتیکه در سالنهایی که این برنامه در آنها اجرا نشده در هنگام بروز بیماری ویروسی با تلفات بیشتر و افت دان روزانه مواجه می شویم علت کاهش تلفات جوجه ها کاهش فعالیت آنها در نتیجه کاهش تبادلات هوایی در شش ها و دستگاه تنفسی درگیر به بیماری می باشد.

بیماریهای تنفسی و نقش برنامه های نوردهی
در اثر اجرای برنامه های محدودیت نوردهی در سالنهای گوشتی بیماریهای تنفسی از قبیل: سی. آر. دی و کلی با سیلوز به دلیل کاهش فعالیت جوجه ها بخصوص در ساعات خاموشی و استراحت آنها در این ساعتها تاحدودی کاهش می یابد.

نقش برنامه های نوری در میزان تولید گوشت د رطی دوره پرورش
میزان تولید گوشت زنده نسبت به سالنهایی که در آنها برنامه نوری مداوم اجرا می گردد به میزان 3 تا 12 درصد افزایش نشان می دهد.

بیماری کوکسیدیوز و اثرات برنامه نوردهی متناوب
به نظر می رسد که برنامه نوردهی متناوب در مقایسه با نوردهی دائمی خطر بروز بیماری کوکسیدیوز را افزایش می دهد طیور به علت افزایش تحرک در مراحل کوتاه مدت روشنایی، بیشتر بستر را زیرورو می کنند که این مسئله خود باعث بهبود وضعیت اسپوردار شدن و بقا اووسیت های عفونی که در دسترس طیور قرار می گیرند افزایش می یابد علاوه براین درنوردهی متناوب ترکیبات ضد کوکسیدیایی موجود در دان به دلیل کاهش مصرف دان در مراحل تارکی به صورت غیر پیوسته در اختیار پرنده قرار می گیرند ولیکن عملکرد تولیدگله های یی که تحت رژیم نوردهی متناوب قار می گیرند بهبودیافته همراه با سایر مزایای حاصل از این نوع نوردهی اثرات سو حاصل از بیماری کوکسیدیوز را تعدیل می نماید.

سیستم هورمونی و نقش برنامه های نوردهی در تحریک آن
طبق بررسی های صورت گرفته اجرای برنامه های محدودیت نوردهی در سالنهای پرورش مرغ گوشتی سبب تحریک سیستم های هورمونی جوجه ها می گرد به عنوان مثال پاسخ جوجه خروسها به افزایش دوره نوردهی در طول اجرای برنامه های نوردهی متناوب و افزایشی در سالن، افزایش ترشح هورمون تستوسترون می باشد که این افزایش ترشح باعث پیشرفت کارایی در ایجاد گوشت زنده می گردد.

پیشنهادات
1- یکی از نکات مهمی که باید در اجرای برنامه خاموشی مورد توجه قرار گیرد توجه به آب، غذا،مکان پرورش و همچنین ظرفیت مکان پرورش پرندگان می باشد که در هیچ کدام از موارد ذکر شده نباید محدودیت وجود داشته باشد.

2- صرف نظر از مسئله تهیه غذای کافی جهت تغذیه جوجه ها افزایش تعداد دانخوری قبل از مسئله تغذیه غذا باید مورد توجه قرار گیرد همچنین تعداد آبخوری های موجود در سالن نیز باید در طول اجرای برنامه محدودیت نوردهی افزایش یابد در صورت فراهم نشدن این مسئله باید شدت نور ومدت خاموشی کاهش یابد.

3- نکته قابل توجه در اجرای برنامه نوردهی وتوسعه دوره خاموشی افزایش فعالیت جوجه ها می باشد این مسئله باعث ایجاد یکسری مشکلات می شود که با جلوگیری از ایجاد ازدحام وتجمع زیاد جوجه ها همچنین افزایش ظرفیت پرورش و تامین آب و غذا به طور کافی این مشکلات مرتفع خواهند شد چراکه هنگام روشن شدن چراغها پس از طی دوره تاریکی، مرغها و خروس ها شروع به فعالیت زیاد جهت خوردن و آشامیدن می نمایند که در صورت وجود فضای کافی و آب و دان کافی از ایجاد گرد وغبار و سرو صدا و ازدحام جوجه ها بر روی هم جلوگیری به عمل می آید.

4- شدت نور از سن 7 تا 14 روزگی بهتر است بین 20 تا 30 لوکس حفظ شود پس از آن باید با توجه به رفتار پرنده به 10 لوکس کاهش یابد سپس باید یک افزایش مجدد به 20 تا 30 لوکس داشته باشیم.

5- آسانترین راه جهت کاهش شدت نور در سالن استفاده از دیمر و یا تعویض حباب چراغها متناسب با سن پرندگان می باشد.

6- جوجه های ماده عموما باید در معرض کاهش وزن کمتری قرار گیرند چراکه ظرفیتشان جهت جبران رشد کمتر از جوجه خروسها می باشد بنابراین در صورت امکان باید جوجه خروسها و جوجه مرغها را جدا از هم نگهداری نمود و برای جوجه مرغها از برنامه هایی که مدت تاریکی کمتری دارند استفاده کرد.

7- حبابهای لامپها باید همیشه تمیز نگهداشته شوند وجود گرد وغبار بیش از حد لامپ می تواند تا 70 درصد از شدت وتاثیر نور بکاهد لامپها باید مرتبا کنترل شده و لامپهای سوخته باید مرتبا تعویض شوند معمولا لامپها در دو ردیف به فاصله حدود 5/3 متر از یکدیگر و در ارتفاع 5/2-2/2 متر از کف نصب می گردد.

8- وجود نور بیش از حد سبب تحریک وعصبی شدن پرنده ها شده و آنها شروع به نوک زدن به یکدیگر ( عارضه کانیبالیسم می نمایند از سوی دیگر اگر شدت نور کمتر از حد لازم یعنی 5/0 فوت کندل باشد مرغهای گوشتی جهت یافتن آب و غذا دچار اشکال خواهند شد یکنواختی گله برهم خورده و وزن بدن کمتر از حد انتظار خواهد شد.

9- مدت شدت نور و محل نور در هر سالن پرورش مرغ گوشتی می تواند اثر مستقیم روی عملکرد و بازدهی نهایی داشته باشد شدت نور، طول مدت روشنایی و کیفیت نور، همگی بر روی رشد جوجه تاثیر می گذارند کیفیت نور لامپهای مورد استفاده نیز خیلی مهم است مقدار و شدت نور مورد استفاده معمولا بستگی به سن پرنده و نوع برنامه نوری انتخاب شده دارد به طور کلی حفظ و نگهداری شدت نور به میزان حداقل 5/0 فوت کندل یا 5 لوکس و 1 فوت کندل یا 10 لوکس در سطح بدن مرغ در بیشتر اوقات اهمیت زیادی دارد البته به استثنا چند روز اول که جوجه برای پیدا کردن راحت آب و دان به نور بیشتری نیاز دارد اگر از واحد وات استفاه شود برای هر متر مربع 1-75/0 وات نور نیاز می باشد.

10- اینکه از یک برنامه نوری بهترین نتیجه حاصل شود باید زمینه های عملی آن به طور کامل بررسی گردد یک مرغدار بایدآزمایشهای مختلف را در مزرعه خود انجام دهد و برنامه ای را انتخاب نمایدکه نیازهای او را برطرف می کند باید به خاطر داشت که استفاده از یک برنامه نوری که در برخی مرغداری ها نتایج خوبی داشته ممکن است در مرغداری های دیگر بهترین نتیجه را به همراه نداشته باشد.

11- در سالنهایی که 2 طرف آنها باز می باشد بهتر است دوره تاریکی را در روز طوری تنظیم نمائیم که تابش نور به درون سالن به صورت مستقیم نباشد ودوره روشنایی را در زمانی تنظیم نمائیم که نور به درون سالن تابش نماید.

12- جهت اجرای صحیح برنامه های نوردهی متناوب در سالن وبدست آوردن نتیجه مطلوب ثبت اطلاعات مدیریتی به ترتیب زیر یک اصل لازم می باشد:
الف) وزن بدن حداقل وزن هفته ای، ترجیحا وزن روزانه.
ب) تلفات/کشتار: ثبت تلفات روزانه و کشتار ناشی از جوجه های با مشکل حرکتی، آسیت و سندرم مرگ ناگهانی.
ج) تعداد پرندگان: روزانه یا حداقل هفتگی
د) مصرف دان: روزانه یا هفتگی
پ) فهرست دان، کل دان مصرفی روزانه و غذای مصرفی روزانه درهر وعده.
ت) آب مصرفی: روزانه
ح) مدت روزانه زمان و طول روز طبیعی

13- با توجه به شرایط سالنهای مرغداری پرورش مرغ گوشتی در ایران و در نظر گرفتن امکانات موجود بهترین نوع سیستم خاموشی در سالن های موجود اجرای برنامه های نوردهی متناوب می باشد.

14- توجه به این نکته حائز اهمیت است که دراجرای برنامه های نوردهی متناوب باید توصیه های نژآدهای مختلف ار نیز لحاظ نمود تا بهترین بهره وری با توجه به خصوصیات نژآدی هر گله از اجرای این برنامه ها حاصل گردد.

اين متن به سفارش وبسايت پارسيان الكتريك لاله زار بخش مقالات برق و الكتريك گردآوري شده است.شمارگان163