بحث مدیریت بحران، یكی از مباحث اساسی امروز در زمینه مدیریت است. درمورد مدیریت بحران و پیش بینی رویدادهای مخاطره آمیز و نحوه برخورد با آنها، مقالات زیادی تدوین شده است. در مقاله زیر اصول مدیریت بحران و راههای برخورد با آنها مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.

بحث مدیریت بحران، یكی از مباحث اساسی امروز در زمینه مدیریت است. درمورد مدیریت بحران و پیش بینی رویدادهای مخاطره آمیز و نحوه برخورد با آنها، مقالات زیادی تدوین شده است. 
در مقاله زیر اصول مدیریت بحران و راههای برخورد با آنها مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.
سرزمین ما یكی از مناطق بحران‌خیز است و یادآوری همه بحران‌ها، تاریخ نگاران را به تعجب واداشته است. زلزله، سیل، خشكسالی، رانش زمین هجوم اقوام با سیل‌های پیاپی در مقابل ماههای بسیار خشك، جنگ‌ها همه از بحران‌های گذشته است كه امروز گاه و بی‌گاه برای مدتی كشور، را به چالش می كشد. 
اما بسیاری از رویدادهای امروز نیز اگر به درستی مورد مدیریت قرار نگیرند سبب بحرانهای فراوان می شوند. پیش‌بینی پیك فصل، پیك سال، 
پیك بار غیر همزمان اطلاع‌رسانی تامین ذخایر سیار و قابل انتقال در نظر گرفتن مناسبت ها، آمادگی ستاد مدیریت بحران كشوری، استانی و شهرستانی انجام مانور رویدادها، رویدادسازی به منظور تمرین مدیریت بحران در اختیار داشتن انواع نقشه‌هایی كه مطالعه و برنامه ریزی را در سطوح مختلف امكان پذیر می سازد و ایجاد شبكه‌های ارتباطی تجزیه و تحلیل رویدادها و اعمال مدیریت بحران بوسیله رایانه، تحقیقات زمین‌شناسی جغرافیایی اجتماعی و توسعه علم هواشناسی، آشنایی كاركنان واحدهای مختلف صنعت برق و الکتریک با عملكرد سایر بخش های درگیر در مدیریت بحران از مباحثی است كه باید مورد توجه قرار بگیرند. آموزش فراگیر عملیات امداد و نجات، فضاسازی زمانهای بحران قبل از وقوع در ذهن به صورت مصنوعی و تصویر فضای بحران بعد از حادثه به وسیله فیلم و رایانه نیز از مباحثی است كه در پیش بینی رویدادها بسیار موثر است.
از طریق برخی روشها می توان رویدادها و فضاهای پس از بحران را پیش‌بینی و خدمات رسانی‌های بعدی را به ویژه در صنعت برق و الکتریک سرعت داد كه بعضی از آنها به شرح زیر مورد بررسی قرار می گیرد.
●فضاسازی حوادث قبل و بعد از رویدادها
یكی از روشهایی كه می‌توان بحرانها را به رویداد و رویدادها را مدیریت كرد فضاسازی ذهنی و تصویر این فضا روی نقشه های محلهای بحران آفرین و انطباق آن با طبیعت موجود و تصویر آن از طریق فیلم و رایانه است.
اولین تاثیر این روش اولین تحكیم بنیانهای علمی پیش‌بینی است، به عبارت بهتر اگر ما بتوانیم با مطالعات دقیق فضای رویدادها و شرایط پس از بحران را ترسیم كنیم می‌توانیم در اجرای عملیات كمك‌رسانی و برق و الکتریکرسانی بسیار موفق باشیم، ازآن گذشته وقتی پیش‌بینی‌ها با حقیقت نزدیك باشد عملیات علمی آینده نیز از استدلال و منطق بهتری برخوردار خواهند بود. به عبارت دیگر هنگامی كه فضای رویدادها و شكل حوادث در ذهن ساخته و در محیط عملیاتی شد معما حل شده است. 
بدین ترتیب بهتر می توان مشكلات پس از رویدادها را كه بحران نامیده می شود بررسی ورسیدگی كرده و شرایط برق و الکتریک رسانی در آن فضا را ترسیم كرد. از این طریق است كه سرفصلهای مفاد آموزشی، نحوه اطلاع رسانی، نحوه مقابله، نوع طراحی، مشخص و اشكالاتی كه یك رویداد را به بحران تبدیل می كند معین می شود.
گفتنی است كه اولین مساله‌ای كه بعد از همه بحرانها به وجود می آید این‌است كه نقشه‌ایستگاههاو كابل‌های زمینی اسناد مالی و پرونده های كاركنان كتابهای مرجع سوابق قراردادها گزارش ها و سایر مستندات فنی و اداری ممكن است آسیب دیده و یا كاملاَ از بین رفته باشد، برای پیشگیری از این رویداد كه بحران‌های بعدی را تشدید می كند باید اسناد و مدارك و استانداردها قراردادها، نقشه‌ها، پرونده ها و مستندات به صورت الكترونیك در چندین سرور و سایت خارج شركت نگهداری و آنها را به روز نگه داشت. بدین ترتیب پس از همه رویداد یا بحرانی اگر كاركنان و كارشناسان به هر دلیل نتوانند مستندات مكتوب را به كار گیرند مدارك الكترونیك می توانند بایگانی‌های ما را مجدداَ بازسازی و امور فنی و روند اداری، همچنان جریان عادی خود را طی كند.
●جامعه و مدیریت آنها
آنچه درتجارت جهانی مشخص است این است كه جامعه در پیش‌گیری بحرانها و مدیریت رویدادها نقشی شگرف دارد، در كشورهای پیشرفته از این ظرفیت در تمام فضاها استفاده شده و با اینكه حجم بحرانها و رخدادهای طبیعی، صنعتی و فصلی نسبت به كشورهایی مانند ایران ناچیز است، اما جامعه از طرق زیر در پیش‌بینی رویدادها و مدیریت بحرانها مشاركت دارد.
آموزش فراگیراز طریق NGOها به اندازه ای است كه گاهی این سازمانها نقش‌های فرا مرزی را نیز ایفا می‌كند مصداق كاربردی آن در ایران می‌تواند عرصه‌های پژوهش آموزش عمومی و اطلاع‌رسانی را در بر گیرد.
صنعت برق و الکتریک با گستردگی فراگیری كه در عرصه ملی دارد باید این امكان را دربخش‌های‌تخصصی و فراتخصصی برنامه‌ریزی‌كندو ازطریق همه امكانات آموزشی كشور و شبكه اطلاع‌رسانی آن را گسترش دهد. 
بخش خصوصی نیز می تواند در كاهش عوامل بحران به صورت فراگیر نقش آفرینی داشته باشد مصداق كاربردی آن در صنعت برق و الکتریک این است كه بخش خصوصی می تواند در ایجاد ظرفیت های موبایل یا سیار مانند ژنراتورهای سیار، ایستگاههای انتقال یا توزیع سیار با صنعت برق و الکتریک همكاری داشته باشد و یا تاسیسات مزبور را بیمه كند این گونه امكانات در برق و الکتریکدار كردن مراكز حساس پس از حادثه اثر بسیاری دارد اما از این امكانات در طول سال نیز باید استفاده كرد. به طور مثال از ژنراتورهای سیار در برق و الکتریک‌رسانی به كارگاههای ساختمانی جدید كه باید با جوشكاری گسترده اسكلت ساختمان را ایجاد كند می‌توان استفاده كرد. به طور كلی ایجاد ظرفیت سیار در صنعت برق و الکتریک به صورت دولتی یا خصوصی به لحاظ تجاوز به شبكه در برخی از مناطق تامین برق و الکتریک در مناطقی كه هنوز شبكه وجود ندارد نیز باید انجام شود تامین برق و الکتریک بعضی از مراكزی كه فقط برای مدت كوتاهی به برق و الکتریک نیاز دارند و تامین برق و الکتریک مناطق بحران‌زده ضروری است. از سوی دیگر داشتن ترانسفورماتور و ایستگاههای سیار نیز به دلایل گوناگون در صنعت برق و الکتریک در مدیریت بحرانها بسیار موثر است.
●شبكه های جایگزین سیستم‌های رزرو
یكی از عواملی كه می تواند در مدیریت بحرانها موثر و نگرانیها را به حداقل برساند و ضریب اطمینان بخشی صنعت را تقویت بخشیده، امكان برق و الکتریکرسانی دائمی به ویژه برای مراكز حساس مانند - بیمارستانها، پمپاژهای آبرسانی، مراكز تامین وتولید غذا، فرودگاهها و ... فراهم آورد- ایجاد شبكه های رزرو مطمئن و استفاده از سیستمهای جایگزین است. طبیعی است بازسازی و استانداردسازی همه تاسیسات صنعت برق و الکتریک به گونه ای كه تمام بحرانهای پیش رو را پدافند كند به صورت كامل امكان پذیر نیست البته باید در این راه گام برداشته و حركات را تسریع بخشید ولی با امكانات مالی موجود نمی توان به همه اهداف دست یافت. با این همه باید هسته مركزی شهرها و مراكز حساس شهری و اجتماعی را از این حیث جدا كرد، این شبكه ها در ایام بحرانی نیز كمك ویژه ای به سایر بخشهای مصرف خواهد داشت. برای تامین برق و الکتریک مراكز مخابراتی باید از سیستم‌های جایگزین نظیر ژنراتورهای كوچك و یا سلولهای خورشیدی فتوولتائیك استفاده كرد. این دستگاهها برای مدتی می تواند برق و الکتریک مراكز كم مصرف مخابراتی را تامین و ارتباطی كه در مدیریت رویدادها و بحرانها نقش اساسی دارد برق و الکتریکرار نگه دارد.●نقش برنامه ریزی مالی و اقتصادی در پیش بینی رویدادها و مدیریت بحرانها
در بخشی از این مقاله گفته شد كه باید رویدادها را پیش بینی كرد تا به بحران تبدیل نشود. اگر به این روش مدیریت دست یافتیم می توانیم گامهای بزرگ برنامه ریزی مالی و اقتصادی را در مدیریت بحرانها برداریم به عبارت بهتر هنگامی كه تعداد رویدادها و در نتیجه میزان بحرانهای فراروی در سالهای آینده مشخص شد حجم اعتبارات تخصیصی نیز معین می‌شود. بنابراین می توان در یك دوره مشخص با اولویت حادترین رویداد و مخرب ترین بحران بررسی و شبكه را بازسازی و بودجه لازم را تخصیص داد. نقش برنامه ریزیهای مالی و اقتصادی در جبران خسارت نیز بر كسی پوشیده نیست. واضح تر اینكه به فرض كه رویدادها را پیش بینی نكرده و به بحران تبدیل شد بحران بدتر از بحران این است كه بعد از وقوع حادثه اعتبارات و تجهیزات جبران خسارات را در اختیار نداشته و یا شرایط و امكانات حداقل برق و الکتریکرسانی مجدد وجود نداشته باشد. بهترین راه كار این بخش در مدیریت رویدادها اول رعایت نقطه سفارش انبارها است به گونه ای كه با درصد وقوع رویداد و میزان خسارت احتمالی هماهنگی و مطابقت داشته باشد. البته ضرورت ندارد در انبارها اقلام موجود باشد بلكه می‌توان در قراردادهایی كه با فروشندگان و حتی پیمانكاران منعقد می شود این مساله را مورد توجه قرار داد. در این زمینه یك نمایشگاه الكترونیك دائمی كه همزمان روی چند سایت قابل رویت و مطالعه باشد كارگشا است. به این معنا كه بتواند مدیریت بحران امكانات همه انبارهای صنعت برق و الکتریک را در لحظه بررسی و سفارش ارسال را ارائه و كالای مورد نظر را درخواست كند. شاید شركتها و فروشندگان داوطلب نیز مایل باشند در این شبكه در زمان رویداد و لحظه بحران مشاركت داشته باشند. به تعبیر بهتر موسسات غیرانتفاعی یا غیر دولتی با برنامه‌ریزیهای خاص الكترونیك و تعهدهایی كه نزد دولت می سپارند موظف می‌شوند در زمانهای بحرانی به شبكه اطلاع رسانی مدیریت بحران به صورت خودكار وارد شده تا مدیران دولتی بتوانند از امكانات آنها به منظور مدیریت بحرانها و رویدادها طبق توافق‌های صورت گرفته استفاده كند.
●اندیشه، مدیریت آراستگی و ایمنی
آنچه رویدادها را مدیریت كرده و از بروز بسیاری از بحرانها پیش‌گیری می كند این است كه همواره بخشی از ذهن و اندیشه كارشناسان و مدیران به ویژه در صنعت برق و الکتریک مصروف روندهای بهبود و مدیریتهای بهره وری شود. طبیعتاَ بهره وری بالا رویدادهای فراروی ما را كاهش و بحرانها را به حداقل می‌رساند. ازطرف دیگر هنگامی كه مدیریت آراستگی اعمال شود معمولاَ اشیای اضافی، نقاط خطرناك، اصول مبلمان شهری در شبكه رعایت، و تخریبهای كمی كه در گوشه و كنار شبكه وجود دارد از بین رفته و یا حذف می‌شود. بنابراین با اعمال این مدیریت خودبخود بحرانها به رویداد تبدیل و رویدادها نیز مدیریت می شود. اصولاَ در اسكلت و چهارچوب مدیریتهای ایمنی به اندازه ای فیدبك و گزارش وجود دارد كه می توان بسیاری از رویدادها را پیش بینی كرد و وقتی رویدادی پیش بینی شد بحرانها نیز مدیریت می شود.
●چند نمونه از بحرانهای موجود
بحرانهایی كه در صنعت برق و الکتریک به وجود می آید موارد متعددی و ریزی می تواند داشته باشد كه توجه به ریز همه آن موارد در گرهگشایی مسایل مهم است نظیر موارد زیر: 
الف- ضعف‌ولتاژهای تك‌مشترك، محله ای یا منطقه ای كه می تواند به راحتی حل و فصل شود ولی در صورتی كه با بی توجهی از كنار آن بگذریم رویداد و یا حتی بحران را به دنبال خواهد داشت.
ب- بارشهای عادی به طور مثال اگر شستشوی مقره ها در مناطق آلوده فراموش شود مشكلی را برای یك شهرستان و رویدادی را برای بخشهای مولد و به دنبال آن مسائل سیاسی را به همراه خواهد داشت. 
پ- شاخه بری: شاخه بری یك مسئله ساده است كه در شبكه های فشار ضعیف و ۲۰ كیلوولت می تواند در صورت عدم انجام رویداد بزرگی را در یك شهرستان به وجود آورد.
ت- جوشكاریهای مجاز و غیر مجاز اگر بدون مطالعه، انشعاب به منظور استفاده در جوشكاری واگذار شود نارضایتی های فراوانی را در محدوده یك ترانسفورماتور به وجود آورده و شاید موجبات پرداخت خسارات میلیون تومانی را فراهم آورد.
●مصرف زدگی سرقت و …
اگر مصرف زدگی در زمان و فصل پیك و به ویژه در شهرهای گرمسیری مطالعه و راه كارهای عملی، بومی – محلی پیشنهاد نشود بالاترین رقم پیك یك رویداد ساده در صنعت برق و الکتریک است، كه به بحرانی عمیق در محل، منطقه و یا كشور تبدیل می‌شود.
از سوی دیگر نداشتن خطوط و ظرفیتهای مانوری مشكل‌ساز است.از عوامل پیش بینی در رویدادها این است كه برای مواقع خاص ظرفیت اضافی و توان مانور در شبكه و تاسیسات ایجاد نكنیم.
یكی از رویدادهای جاری صنعت برق و الکتریک، تعرض به تاسیسات و سرقت شبكه‌ها است. این مهم هنوز در صنعت برق و الکتریک جدی گرفته نشده و می تواند این صنعت را در بخش توزیع و آینده بسیار نزدیك به چالش بكشد.
●برق و الکتریکهای غیرمجاز
یكی از مسائل بسیار مهم صنعت برق و الکتریک كه در حال حاضر یك رویداد جزیی است ولی در آینده به هشدار بزرگی برای صنعت برق و الکتریک می تواند به شمار آید گسترش فرهنگ مصارف غیرمجاز و انشعابات غیرمجاز است. متاسفانه این فرهنگ در حاشیه های شهرها و افراد نابهنجار به عنوان یك مدل استفاده از خدمات ذهن اینگونه اجتماعات را فرا گرفته كه دو بحران، اقتصادی و اجتماعی را برای وزارت نیرو پیش رو دارد. به هر نحو باید از گسترش این امر جلوگیری و تعداد و میزان آن را به حداقل رسانید، شاید زمان آن رسیده باشد كه قوه قضائیه با مداخله صریح به عنوان مدعی العموم حكم شرعی را برای متخلفان صادر نماید.
●●جمع‌بندی
بسیاری از رویدادها قابل پیش‌بینی و بحرانها نیز قابل مدیریت است به شریط آنكه اندیشه، پیشگویی و انواع مدیریتهای بهره وری،‌ آراستگی و ایمنی را در شركتها پیاده شود و سازمانهای رسمی و غیر رسمی را درامر پیش بینی رویدادها و مدیریت بحرانها بكار گرفته، آرشیو اطلاعات و اسناد الكترونیك و فیزیكی جداگانه‌ای را در چند نقطه، همراه با یك نمایشگاه الكترونیك دائمی كه حاوی تجارب شركتها و كشورهای بحران زده است ترتیب داده شود. ما می توانیم فضاسازی رویدادها را قبل از وقوع آن در ذهن، تصویر روشن كرده و جامعه را با بازتابهای آن آشنا و از طریق برنامه‌ریزیهای اقتصادی و مالی میزان رویدادها و بحرانها شبكه‌های برق و الکتریک و الكتريك را به صفر نزدیك كنیم.

اين متن به سفارش وبسايت پارسيان الكتريك لاله زار بخش مقالات برق و الکتریک و الكتريك گردآوري شده است.شمارگان 258

گردآوري و تدوين: فاطمه فروغي