فراهم نمودن محيطي ايمن براي كار و نيز استقرار يك سيستم ايمن كاري براي كارگران ضروري است. نتايج ناشي از ارزيابي ريسك و خطرات به شما كمك خواهد كرد تا مراحلي را كه نياز به انجام اين ارزيابي داريد، شناسايي كنيد. كارگران نيز بايد همكاري كرده و در حين كار مراقبت هاي منطقي در خصوص ايمني خود و ساير افراد را به كار بندند. توصيه هاي زير را بايد در مورد تمامي فعاليت ها و از جمله عمليات تست تجهيزات به كار برد:

فراهم نمودن محيطي ايمن براي كار و نيز استقرار يك سيستم ايمن كاري براي كارگران ضروري است. نتايج ناشي از ارزيابي ريسك و خطرات به شما كمك خواهد كرد تا مراحلي را كه نياز به انجام اين ارزيابي داريد، شناسايي كنيد. كارگران نيز بايد همكاري كرده و در حين كار مراقبت هاي منطقي در خصوص ايمني خود و ساير افراد را به كار بندند. توصيه هاي زير را بايد در مورد تمامي فعاليت ها و از جمله عمليات تست تجهيزات به كار برد: 

الف) ايمني پرسنل 
تمامي پرسنل بايستي:
1. بدانند كه حتي با انجام عمليات تست در منطقه ايزوله از زمين و يا استفاده از ترانسفورماتورهاي ايزوله و حتي استفاده از كليدهاي محافظ جان (RCD) ، باز هم خطر برق و الکتریک گرفتگي وجود دارد. 
2. به طور كامل از اتفاقات ناگواري كه ممكن است در اثر برق و الکتریک گرفتگي و صدمات حاصل از آن در محيط كار رخ دهد، آگاهي داشته باشند. 
3. آموزش هاي لازم در زمينه كمك هاي اوليه از جمله CPR را فرا گيرند (CPR مخفف Cardiac Pulmonary Resuscitation به معني برگرداندن قلب و شش مصدوم به حالت نرمال اوليه مي باشد). 

ب) نواحي تست دائم
اين نواحي مي بايست:
1. تحت كنترل يك فرد مسئول باشند.
2. به وسيله فنس از ساير نقاط جدا شوند تا بدين وسيله از ورود افراد غيرمجاز به منطقه جلوگيري شود.
3. داراي علائم هشدار دهنده مناسب در ابتداي ورود به منطقه باشند. 
4. در خلال عمليات تست و تنها براي پرسنل مجاز و نيز افرادي كه تحت نظارت مستقيم پرسنل واجد شرايط كار مي كنند، قابل دسترسي باشند.
5. داراي چراغ هاي هشدار دهنده مناسبي باشند كه نشان دهنده انجام تست بوده و نيز مجهز به چراغ هاي ديگري باشند كه نشان دهد ورود به منطقه مزبور ايمن است (غالباً از چراغ هاي سبز و قرمز استفاده مي شود).
6. داراي شستي هاي قطع اضطراري يا ساير وسايل كارآمد باشند تا قطع تمام منابع تست در مواقع اضطراري امكان پذير باشد. كنترل هاي اضطراري بايستي به دقت شناسايي شوند و بايد توجه كرد كه اين كنترل هاي اضطراري نبايد منابع تغذيه مربوط به روشنايي عمومي منطقه را از مدار خارج نمايند.
7. حاوي پوستري در باره برق و الکتریک گرفتگي باشد. اين پوستر مي تواند مثلاً نشان دهنده خطر برق و الکتریک گرفتگي و كمك هاي اوليه در اين زمينه باشد. همچنين پوستر مزبور بايد در نقاط حساس نصب شده و اقدامات مربوط به ايمني به ويژه شماره تلفن هاي مربوط به امداد رساني در آن درج گردد. 
8. داراي نظم و آراستگي در چيدمان وسايل و دستگاه ها بوده و فواصل بين تجهيزات به طور مناسب رعايت گردد. 

پ) نواحي تست موقت
در برخي مواقع ممكن است انتقال تجهيزات به محل دائمي انجام عمليات تست، عملي و يا منطقي نباشد، مثلاً موقعي كه تجهيزات بسيار بزرگ هستند كه در اين صورت امكان استقرار آنها در منطقه دائمي ويژه عمليات تست وجود ندارد. همچنين زماني كه تست تجهيزات برق و الکتریکي جزو تعهدات مشتري است، نمي توان اين گونه تجهيزات را به محل دائمي عمليات تست منتقل نمود. بنابراين چنانچه نياز به انجام تست در حالت برق و الکتریکداربودن تجهيزات باشد، يك منطقه تست موقت بايستي پيرامون تجهيزات ايجاد گردد. در هنگام ايجاد منطقه تست موقت، تمامي اقدامات پيشگيرانه اي كه در مورد مناطق تست دائم به آنها اشاره شد، بايستي مد نظر قرار گيرند و چنانچه اين كار مقدور نباشد، نياز به انجام ارزيابي است تا بتوان اقدامات لازم جهت كاهش خطرات را تا حد ممكن به عمل آورد. توجه داشته باشيد كه تسترهاي كوچك مجهز به دوشاخه مخصوص تست (Plug-in Tester) كه داراي دو وضعيت “Go/No go” هستند، در حالت كلي فقط پلاريته منبع را كنترل كرده و حداكثر مي توانند وجود اتصال زمين را نشان دهند ولي قادر به تشخيص ميزان تأثير اتصال زمين نيستند. 

ت) مناطق ايزوله از زمين
منطقه تست را به گونه اي ايجاد كنيد كه حتي الامكان از زمين ايزوله باشد و همچنين سعي كنيد از منابع تغذيه ايزوله استفاده نماييد. براي نيل بدين منظور، اقدامات زير را به انجام رسانيد:
1. ميز تست مورد استفاده بايد از مواد عايق ساخته شده و قاب و پايه هاي آن عايق باشد تا از امكان تماس با زمين در حين تست جلوگيري نمايد. 
2. تمامي لوله ها، رادياتورها، سازه ها و قطعات فولادي ساختمان، لوله هاي فلزي، وسايل برق و الکتریکي ارت شده، سوكت هاي فلزي، و غيره را از دسترسي به ميز دور نماييد و يا آنها را به طور دائم با مواد عايقي بپوشانيد تا از تماس آنها با ميز تست جلوگيري شود.
3. در جايي كه نياز به استفاده از هويه يا چراغ هاي مخصوص روشنايي ميز كار باشد، از نوع فشار ضعيف اين وسايل استفاده كنيد كه برق و الکتریک آنها از ترانسفورماتور ايزوله مطابق استاندارد BS 61558 تأمين شود. در اين صورت نيازي به استفاده از ميله اتصال زمين در منطقه تست نخواهيد داشت. 
4. اگر نياز به نصب پريز مربوط به آنتن تلويزيون و يا راديو در منطقه تست باشد، نصب اين پريز بايستي مطابق با استاندارد BS 415 صورت پذيرد. 
5. فرش عايق لاستيكي بايستي با استاندارد BS 921 مطابقت داشته و نيز تميز و خشك باشد ضمن اين كه فرش مزبور بايد به طور منظم تست گردد و همچنين بايستي براي عمليات تست به حد كافي بزرگ باشد تا زماني كه فرد تست كننده در حالت ايستاده و يا نشسته قرار دارد، بتواند به راحتي بر روي آن قرار گيرد (توجه داشته باشيد كه پايه هاي صندلي هنگام نشستن فرد تست كننده، ممكن است به فرش مذكور آسيب برسانند).
6. اگر از نوارهاي مچي مخصوص تخليه الكتريسيته ساكن استفاده شود، اين نوارها بايستي داراي مقاومت مناسب باشند (مقامتي در حد 1 مگا اهم يا بيشتر). استفاده از نوارهاي مچي كه سبب ارتباط مستقيم فرد با زمين مي شود، مجاز نمي باشد. براي كسب اطلاعات بيشتر در اين زمينه، به استاندارد BS IEC 61340-5-1: 1998 مراجعه نماييد. 

ث) تغذيه تجهيزات تحت تست
هر قطعه اي از تجهيزات تحت تست بايستي از طريق منبع تغذيه خاص خود به برق و الکتریک متصل شود. اين منابع بايد از سوكت ها يا ترمينال هاي مربوطه تأمين شده و داراي پوشش هاي عايق مناسب باشند. منابع تغذيه بايستي داراي سيستم حفاظتي مناسبي در برابر اضافه بار و اضافه جريان در صورت بروز خطا در وسايلي مانند فيوزها باشند. توجه داشته باشيد كه:
1. در جايي كه از ترانسفورماتور ايزوله به عنوان منبع تغذيه براي تست تجهيزات استفاده مي كنيد، بايستي علاوه بر رعايت استاندارد BS 61558 ، از ترانسفورماتورهاي جداگانه براي هر ميز تست استفاده نماييد. چنانچه اين كار به طور منطقي عملي نباشد، از يك ترانسفورماتور ايزوله مي توان براي تغذيه ميزهاي ديگر استفاده نمود ضمن اين كه بايستي خطر اتصال اين منبع تغذيه به زمين را در هر ميز به درستي كنترل كرده و بدين وسيله از نبودن جريان نشتي به زمين مطمئن شد. 
2. تأمين انر‍ژي از ترانسفورماتور ايزوله بايد از طريق يك سوكت مخصوص انجام گرفته و بر روي آن عبارت "فقط براي استفاده به منظور تست تجهيزات برق و الکتریکدار" به وضوح نوشته شود. هيچ سيمي نبايد به طور ثابت به ترمينال زمين سوكت وصل شود و نيز قاب سوكت بايستي از ماده عايق ساخته شده باشد. همچنين نبايد قسمت هاي برق و الکتریکدار تجهيزات در حال تست در معرض ديد قرار داشته باشند. 
3. در شرايط خاص، تجهيزات تحت تست از نوع كلاس I بايستي به طور كامل ارت شوند مگر اين كه براي تغذيه آنها از ترانسفورماتور ايزوله استفاده شود. ارت نمودن تجهيزات، خطر برق و الکتریک گرفتگي را افزايش مي دهد كه البته مي توان به كمك ساير اقدامات ايمني، اين خطرات را به حداقل ممكن كاهش داد.
4. وقتي تجهيزات تحت تست از نوع كلاس I باشند، هر گونه خطاي زميني كه از قبل در تجهيزات موجود بوده، بايستي آشكار شده و رفع خطا گردد. اين كار بايد پيش از اتصال تجهيزات به برق و الکتریک انجام شود. در صورت تأمين برق و الکتریک از ترانسفورماتور ايزوله، خطاي به وجود آمده بدين معني است كه تماس همزمان با محفظه دستگاه و يك قطب و يا هر دو قطب منبع تغذيه ايزوله ممكن است سبب برق و الکتریک گرفتگي خطرناكي شود. 
5. كليه هادي هاي حفاظتي مدار (مسير ارت) در مجموعه تجهيزات كلاس I نوع پرتابل پس از تكميل شدن چيدمان ميزهاي ويژه تست، بايستي دوباره آزمايش شوند تا اطمينان حاصل شود كه هيچ خطاي زميني قبل از وصل دستگاه به برق و الکتریک وجود ندارد. 

ج) ارزيابي خطرات موجود در تجهيزات تست و منابع تغذيه برق و الکتریک
تمامي اقداماتي كه براي كنترل خطر برق و الکتریک گرفتگي به كار مي روند، بايد مطابق سلسله مراتب زير به انجام رسند: 
1. اولين و مهمترين مورد اين است كه تا حد ممكن به كمك روش هاي سخت افزاري كنترل هاي لازم را انجام دهيد. 
2. دوم اين كه تمام خطرهاي قابل پيش بيني را با استفاده از سيستم هاي ايمن كاري كنترل كنيد. اين موارد بايستي شناخته شده و تمامي پرسنل مربوط از آنها اطلاع كافي داشته باشند. همچنين بايد خطرات به پرسنل گوشزد شده و به طور مكتوب به ايشان ابلاغ شود (اين كار مرجع مناسبي است كه به كمك آن مي توان دستورالعمل هاي ايمني را در صورت نياز اصلاح نمود).
3. و نهايتاً استفاده از پرسنل مجرب (يا ساير پرسنلي كه زير نظر افراد مجرب كار مي كنند) به طوري كه اين افراد بايد داراي تجربه و دانش فني لازم باشند تا بتوانند از خطرات و صدمات تهديد كننده جلوگيري كنند. 
اگر استفاده از ترانسفورماتورهاي ايزوله به عنوان منابع تغذيه جهت تست تجهيزات، جزو اقدامات سخت افزاري لازم براي ارزيابي خطرات باشند، اين فرآيند بايد به طور نرمال انجام شده و ترانسفورماتور ايزوله بايستي جدا از تجهيزات زير تست بررسي شود. همچنين ضرورت دارد قفسه اي حاوي وسايل لازم براي تست هر يك از تجهيزات تعبيه گردد. با قرار دادن تمامي وسايل مورد نياز براي تست تجهيزات بر روي قفسه هاي عايق كه در بالاي ميز مخصوص تست تعبيه شده اند، مي توان برخي از خطرات مربوط به استفاده از تجهيزات تست را كاهش داد ولي بايد توجه داشت كه امكان حذف كامل خطرات وجود ندارد. همچنين اين كار امكان اتصال همزمان وسايل تست كننده با تجهيزات تحت تست را كاهش خواهد داد. 
وقتي كه استفاده از ترانسفورماتورهاي ايزوله به عنوان منابع تغذيه جهت تست تجهيزات، جزو اقدامات سخت افزاري مربوط به ارزيابي خطرات باشد، همه منابع متصل به تجهيزات تست بايد توسط كليدهاي محافظ جان (RCD) با جريان 30 ميلي آمپر حفاظت شوند. توجه داشته باشيد كه براي منابع تغذيه اي كه جرياني بيش از 16 آمپر را به تجهيزات تحت تست وارد مي كنند، و يا در جايي كه تجهيزات زير تست داراي جريان نشتي بالايي هستند، ممكن است استفاده از كليدهاي RCD بدليل ايجاد نويز در سيستم، عملي نباشد. به منظور مطالعه ساير توصيه هاي ايمني مربوط به اين قسمت، به بخش 607 استاندارد BS 7671 مراجعه نماييد.

ساخت مناطق ايمن براي تست
حصول اطمينان از اين كه افراد غير دخيل در تست بايد از خطرات دور نگهداشته شوند، حائز اهميت است. اين كار با منحصر كردن انجام امور تست در نواحي مشخص شده براي اين منظور، امكان پذير است. در برخي كارگاه ها امكان ساخت و ايجاد يك منطقه تست همراه با ميز كار ثابت وجود دارد كه تنها پرسنل تست كننده تجهيزات بتوانند به آن دسترسي داشته باشند. در غير اين صورت، با قرار دادن فنس و موانع فيزيكي و يا ساير روش هاي محصور كننده بايستي افراد غير مجاز را از نزديك شدن به تجهيزات زير تست دور نگهداشت. منطقه ويژه تست مي تواند به يكي از صورت هاي زير باشد:
1. اتاقي مخصوص كه به منظور عمليات تست ساخته شده و داراي وسايل حفاظتي وي‍ژه باشد. همچنين اين اتاق بايد مجهز به درهاي ايمن باشد تا از دسترسي افراد غيرمجاز جلوگيري شود (اين درها با توجه به ميزان و درجه خطر، بايد امكان قفل شدن هم داشته باشند). 
2. منطقه اي مشخص شده در يك كارگاه مجهز به مانع فيزيكي و فنس دائمي.
3. يك ميز كار كه براي عمليات تست طراحي شده و براي تعمير تجهيزات و تست آنها مورد استفاده قرار گيرد. 
4. يك محل كار مشخص شده در خلال فرآيند توليد و يا در انتهاي خط توليد.
5. يك منطقه موقت ساخته شده در اطراف تجهيزات با استفاده از فنس ها و موانع فيزيكي ايجاد شده به همين منظور.
6. يك منطقه ساخته شده در پيرامون تجهيزات ثابت مانند سوئيچ گيرها يا كليدهاي كنترل كننده مدار كه در اين منطقه افراد ماهر بتوانند كارهاي تعميراتي را انجام داده و عيب و نقص تجهيزات را رفع نمايند و يا در خلال روند نگهداري تجهيزات، بتوانند فرآيند تست را به انجام رسانند. 
در كارگاه هايي كه تمام پرسنل آن به خوبي آموزش هاي لازم را فرا گرفته و از دستورالعمل هاي مربوط به ايمني آگاهي كامل دارند و از سوي ديگر هيچ فرد غيرمجازي را در جمع خود نپذيرفته اند، ايجاد فنس در درون كارگاه و در پيرامون ميز كار يا محدوده كاري ايشان ممكن است ضرورت نداشته باشد. علاوه بر اين، همه كارگران بايد آگاه باشند كه نبايستي تمركز افرادي كه به انجام عمليات تست مشغول هستند، توسط سايرين كه درگير فرآيند تست نيستند، بر هم زده شود. 
اين متن به سفارش وبسايت پارسيان الكتريك لاله زار بخش مقالات برق و الکتریک و الكتريك گردآوري شده است.شمارگان 275

گردآوري و تدوين: فاطمه فروغي