تا قبل از ساخته شدن کنتاکتور ، اتصالات توسط کلیدهای دستی انجام میگرفت که از انواع مختلف تیغه ای ، زبانه ای و غلطکی بودند که هر کدام مزایایی نسبت به هم دارند .

اجزاي مدارهاي كنترل و راه اندازي

كنتاكتور :

  تا قبل از ساخته شدن كنتاكتور ، اتصالات توسط كليدهاي دستي انجام ميگرفت كه از انواع مختلف تيغه اي ، زبانه اي و غلطكي بودند كه هر كدام مزايايي نسبت به هم دارند .

كليدهاي تيغه اي (اهرمي) :

 داراي ساختمان بسيار ساده اي هستند و به صورت كشويي و گردان ساخته ميشوند مقدار جريان قطع و وصل توسط اين كليدها بسيار محدود ميباشد چرا كه در جريانهاي بالا قوص بين دو نقطه ايجاد شده و حتي موجب ذوب تيغه ها ميشود و در هنگام وصل يا قطع نيز جرقه شديدي ايجاد ميكند .
كليد غلطكي :

 ساختمان اين كليدها از يك استوانه عايق تشكيل شده است كه توسط كليد حول يك محور به حركت در مي آيد . در محلهاي مناسب نوارهاي هادي بر روي استوانه عايق تعبيه شده است . اين كليد نسبت به كليد تيغه اي يك مزيت بزرگ دارد و آن هم اينكه ميتوان براي اين كليد كار مخصوصي را تعريف كرد و با يك حركت چندين اتصال را به صورت هم زمان انجام داد .

كليد زبانه اي :

در كليد غلطكي به علت تماس اصطكاكي بين صفحات ، استهلاك كليد بالا است و به همين دليل از كليد زبانه اي كه داراي خصوصيت طراحي است و علاوه بر آن كنتاكتهاي آن به صورت عمودي بر روي همديگر قرار ميگيرند استفاده ميشود . به دليل عدم مالش بين دو كنتاكت استهلاك كليد پايين است .

اما با به ميدان آمدن كنتاكتور ها تقريباً تمام مصارف كليدهاي ساده از رده خارج شده و كنتاكتور با سرعت و اطمينان بيشتر اين ميدانها را به دست گرفت . كنتاكتور نسبت به كليدهاي ساده داراي خصوصيات بهتري ميباشد كه در ادامه آورده شده است :

1- فرمان از چند نقطه
2- فرمان از راه دور
3- تلفات و استهلاك پايين
4- سرعت و امكان گسترش مدار
5- قطع اتوماتيك در صورت قطع برق و الكتريك شبكه 
6- اقتصادي بودن
 7- امكان طراحي مدار اتوماتيك
8- از نظر حفاظتي كنتاكتورها مطمئن ترند و داراي حفاظت مناسبتر و كاملتر هستند . معمولا بوبين كنتاكتورها در چند ولتاژ مختلف جهت مصارف گوناگون ساخته ميشود.

مشخصات پلاك كنتاكتور:

Ith2: جريان دائمي - جرياني است كه مي تواند در شرايط عادي از كنتاكتهاي قدرت كنتاكتور و در زمان نامحدود بدون قطع عبور نمايد.

Ith1: جريان هفتگي (قطع و وصل) - جرياني است كه با اتصال يك بار در هر هفته از كنتاكتهاي كنتاكتور بدون تاثير در كاركرد كنتاكتور عبور نمايد.

Ith: جريان شيفتي (هشت ساعته) - جرياني است كه با اتصال يك بار در هر هشت ساعت از كنتاكتهاي كنتاكتور بدون تاثير در كاركرد كنتاكتور عبور نمايد.

Ie: جريان نامي - جريان قابل تحمل براي كنتاكتهاي اصلي

I1s: جريان اتصال كوتاه - مقدار جرياني است كه كنتاكتها مي توانند در زمان اتصال كوتاه تحمل نمايند.

Ve: ولتاژ نامي تحمل تيغه ها - مقدار ماكزيمم ولتاژي است كه كنتاكتهاي كنتاكتور در شرايط كار عادي مي توانند تحمل نمايند.

Vi: ولتاژ عايقي بدنه كنتاكتور

Vc: ولتاژ تغذيه - مقدار ماكزيمم ولتاژي است كه به بوبين كنتاكتور ميتوان اعمال كرد.

طول عمر :

اين مشخصه تعداد قطع و وصل هاي ضمانت شده را با ضرايبي كه به اعدادي نسبت داده شده است بيان مي كند . 

استاندارد كنتاكتورها:
استاندارد آلمان  VDE_DIN
استاندارد فرانسه UTE_NF
استاندارد انگليس B.S
استاندارد كانادا G.S.B

بي متال:

براي حفاظت الكترو موتورها در مقابل اضافه بار بكار مي رود. اين قطعه از ويژگي ميزان انبساط اجسام بهره ميبرد . به اينصورت كه انبساط در فلز مس بيشتر از روي ميباشد و به همين علت وقتي اين دو فلز با هم نورد شوند و كاملا با هم تماس داشته باشند باعث خم شدن قطعه تشكيل يافته از اين دو فلز ميشود و چون مقدار انبساط روي كمتر است خمش به سمت فلز روي خواهد بود .كنتاكتهاي اصلي آن در مسير عبور سه فاز اصلي و بعد از كنتاكتور قرار مي گيرند. كنتاكت 95و96 در مسير فرمان به بوبين كنتاكتور و بطور سري قرار ميگيرد تا در موقع اضافه جريان كنتاكتور را قطع نمايد.كنتاكت97و98 براي نمايش عملكرد بي متال (خبر) استفاده ميشود .

مزاياي بي متال نسبت به فيوز فشنگي :

1- در صورت بروز اشكال در يك فاز ، دو فاز ديگر به اضافه مدار فرمان از كار باز مي ايستند .
2- هر چه شدت جريان بيشتر شود مقدار حساسيت بي متال نيز بيشتر خواهد شد .
3- در صورتيكه به صورت مداوم 10٪ اضافه بار وجود داشته باشد بي متال بعد از 2 ساعت مدار را قطع ميكند .
4- اگر جريان به 10 برابر جريان نامي برسد در كمتر از 2 ثانيه مدار را قطع ميكند .

فيوز :

   مدار را در برابر اتصال كوتاه حفاظت ميكند و در دو نوع تند كار (L) كه در روشنايي استفاده ميشود و شستي ها:
   براي فرمان قطع و يا وصل مدار بكار مي روند و به رنگ سبز و يا مشكي براي فرمان وصل ، با كنتاكت باز و براي قطع مدار و با رنگ قرمز ، با كنتاكت بسته ساخته مي شوند. البته برخي از شستي ها از كنتاكت باز و بسته جهت مصارف خاص ساخته مي شوند.

ميكرو سوئيچ :

يك نوع شستي است مانند استپ استارت با اين تفاوت كه آنها با دست فرمان ميگيرند اما ميكرو سوئيچ توسط قسمتهاي متحرك مدار دستور ميگيرد .

لامپ سيگنال:

براي نمايش حالت وصل و يا قطع مدار و يا نمايش وصل سه فاز ورودي تابلو استفاده مي گردد.

تايمر :

كليدي است كه پس از گذشت زمان تعيين شده عمل نموده ، فرمان وصل و يا قطع را صادر مي نمايد . تايمرها در انواع موتوري ، الكترونيكي ، پنوماتيكي ، هيدروليكي و بي متال ساخته ميشود.

 اين متن به سفارش وبسايت پارسيان الكتريك لاله زار بخش مقالات برق و الكتريك و الكتريك گردآوري شده است.شمارگان318

گردآوري و تدوين: فاطمه فروغي