از زمان اختراع تلفن در سال 1876، براي بيش ازيك قرن، اين وسيله نقش منحصر به فردي را در دنياي ارتباطات ايفا كرده است. امروزه هر چند شيوه‌هاي جديد ارتباط (همچون تلفن همراه) ظهور كرده‌اند، ولي نياز به استفاده از تلفن ثابت، به دليل داشتن مزاياي خاص همچنان از جايگاه ويژه‌اي در ارتباطات هزارة سوم برخوردار است.

مروري بر ويژگي‌هاي شبكة تلفن‌ ثابت كشور و تحولات آينده

از زمان اختراع تلفن در سال 1876، براي بيش ازيك قرن، اين وسيله نقش منحصر به فردي را در دنياي ارتباطات ايفا كرده است. امروزه هر چند شيوه‌هاي جديد ارتباط (همچون تلفن همراه) ظهور كرده‌اند، ولي نياز به استفاده از تلفن ثابت، به دليل داشتن مزاياي خاص همچنان از جايگاه ويژه‌اي در ارتباطات هزارة سوم برخوردار است. شبكه‌هاي تلفن ثابت در اين فاصله دچار تغييرات گسترده‌اي شده و سرويس‌هاي جديدي بر روي آنها تعريف شده است. اين نوشتار به مروري كلي بر ساختار شبكة تلفن ثابت و وضعيت فعلي شبكة كشورمان و همچنين روند تحول‌هاي آتي شبكة تلفن ثابت و مؤلفه‌هاي تأثيرگذار بر اين روند خواهد پرداخت

ساختار فعلي شبكة تلفن ثابت كشور 

شبكة تلفن ثابت، در ساده‌ترين بيان، از سوئيچ‌هاي تلفني، زوج سيم‌هاي مسي و دستگاه‌هاي تلفن مشتركين تشكيل‌ شده است. ازيك ديدگاه، مي‌توان شبكة تلفن ثابت را به سه شبكة شهري، بين‌شهري و بين‌الملل تقسيم كرد. در واقع آنچه كه معيار اين تقسيم‌بندي قرار مي‌گيرد، سطح و عملكرد سوئيچ‌هاي تلفني است: 

1- شبكة تلفن ثابت، در سطح شهري، از سه نوع مركز سوئيچ LX ، TA و LTX تشكيل شده است. مراكز LX ، مراكز شهري هستند كه ازيك طرف به شبكة تلفن ثابت و از طرف ديگر به مشتركين شبكه متصل مي‌باشند. در شهرهاي بزرگ با افزايش نواحي متعدد شهري، براي كاهش حجم ترافيك شبكه، استفاده از مراكز TA كه فقط وظيفة انتقال ترافيك را بر عهده دارند، ضرورت پيدا مي‌كند. در طراحي شبكة شهري، بعضاً ايجاد مراكزي كه هم عمليات پردازش مكالمه را انجام دهند و هم ترافيك بين مراكز محلي را منتقل كنند، ضرورت پيدا مي‌كند. در واقع، اين مراكز (مراكز LTX ) وظيفة دو نوع مركز LX و TA را به عهده دارند
2- اما شبكة تلفن ثابت كشور در سطح بين‌شهري، به صورت سلسله‌‌مراتبي و متشكل از سه سطح SC، PC و TX است. در اين آرايش، شبكة تلفن ثابت كشور به هشت ناحيه (بابل، تهران، اصفهان، تبريز، مشهد، اهواز، شيراز و همدان) تقسيم شده است. در هر ناحيه دو مركز SC به صورت دوگانه ( SC1 و SC2) وجود دارد. SC1 هاي همة ناحيه‌ها باهم و SC2 هاي همة ناحيه‌ها با هم به صورت "پنجرة كامل" در ارتباط هستند. در هر ناحيه نيز مراكز SC1 و SC2 با هم در ارتباط مي‌باشند. هر SC مراكز بين‌شهري ( PC ) چند استان كشور را پوشش مي‌دهد. PC ها، در هر ناحيه، مراكز تلفني چندين شهريا تمام شهرهاييك استان را تحت پوشش خود قرار مي‌دهند.در هر ناحيه، مراكز PC نيز به صورت پنجرة كامل با هم در ارتباط هستند. همگي PC هاييك ناحيه نيز با SC هاي آن ناحيه در ارتباط مي‌باشند. مراكز TX نيز در شهرهاي كوچك استفاده مي‌شود. اين مراكز ازيك طرف با شبكة تلفن و از طرف ديگر با مشتركين در ارتباط مي‌باشند. 
3- و بالاخره شبكة تلفن ثابت كشور در سطح بين‌المللي، از دو مركز سوئيچ بين‌المللي ISC1 و ISC2 تشكيل شده است. اين دو مركز وظيفة انتقال ترافيك بين‌الملل كل كشور را بر عهده دارند. 
بر اساس آمار، تا پايان سال 82 در شبكة تلفن ثابت كشور 8 مركز SC به صورت دوگانه، 84 مركز PC و 4500 مركز TX وجود دارد. 
مؤلفه‌هاي شبكة تلفن ثابت
1- سيگنالينگ 
سيگنالينگ، به بيان ساده، عبارت است از انتقال اطلاعات كنترلي در شبكة تلفني. اين اطلاعات شامل سيگنال‌هاي لازم براي برق و الكتريكراري ارتباط، امتداد و پايان آن مي‌باشد. در حال حاضر، در شبكة تلفن ثابت كشور دو نوع سيگنالينگ CAS و CCS.7 متداول است. 
به صورت كلي، استفاده از سيگنالينگ C AS ، غير از اينكه ظرفيت ارتباطي كشور را محدود مي‌كند، باعث ايجاد محدوديت در اراية سرويس‌ها و تكنولوژي‌هاي جديد مخابرات نيز مي‌شود. از مزاياي سيگنالينگ CCS.7 بر سيگنالينگ CAS مي‌توان، به عنوان مثال، به افزايش سرعت برق و الكتريكراري ارتباط، كاهش زمان اشغال بودن خطوط، امكان استفاده از شبكة فعلي براي پياده‌سازي شبكه‌هاي نسل جديد ( NGN ) و امكان مزاحم‌يابي سريع اشاره كرد. 
ارتباط بين نقاط سيگنالينگي ( SP) ، در شبكة سيگنالينگ CCS.7 ، داراي دو حالت مرتبط و شبه‌مرتبط است. در حالت اول، مسير صحبت و مسير سيگنالينگ بين دو نقطة سيگنالينگي به طور مجزا و مستقيم است. در حالت دوم، مسير سيگنالينگي از نقطة واسطة ديگري كه فقط نقش انتقال پيام سيگنالينگي (STP ) را بر عهده دارد عبور مي‌كند. در طرح سيگنالينگ كشور، كلية مراكز، علاوه بر عمليات نقطة SP ، عمليات نقطة STP را نيز عهده‌دار مي‌باشند. 
شبكة سيگنالينگ كشور منطبق بر شبكة سوئيچ و به صورت سلسله‌مراتبي است. در حال حاضر، به دليل وجود پاره‌اي مشكلات، از 100 مركز حدود 30 مركز به سيستم سيگنالينگ CCS.7 مجهز نشده‌اند. در وضعيت كنوني شبكة تلفن ثابت كشور، حدود 3500 لينك سيگنالينگي براي ارتباط بين 100 مركز سيگنالينگ واقع در نقاط بين‌شهري (كه هريك براي حمل ترافيك 800 كانال صوتي طراحي شده‌اند) وجود دارد. 
2- نامبرينگ (شماره‌گذاري) 
اساساً دو روش براي شماره‌گذاري در شبكة تلفن ثابت وجود دارد. روش بسته ( closed ) يا نامنظم و روش باز ( open ) يا منظم. در روش بسته، كل كشور شامل يك منطقة شماره‌گذاري است. به اين معني كه، براي آغاز هر مكالمه، شماره‌گيري ملي به صورت كامل صورت مي‌گيرد. در روش باز، كل كشور به چند منطقة جغرافيايي تقسيم مي‌شود. در اين حالت، براي مكالمات محلي، شماره‌گيري به صورت محلي و براي مكالمات بين‌منطقه‌اي، شماره‌گيري ملي به صورت كامل صورت مي‌گيرد. روش بسته عمدتاً در آمريكاي شمالي و روش باز در اروپا و آسيا متداول است. شماره‌گيري متداول در كشور ما نيز مبتني بر روش باز است. 
هركدام از اين روش‌ها، مزايا و معايب خاص خودش را دارد. به عنوان مثال، روش بسته داراي شماره‌هاي با طول يكسان براي كلية مكالمات و نيز شماره‌هاي قابل حمل است. از سوي ديگر، روش باز داراي شماره‌هاي با طول كمتر براي مكالمات محلي نسبت به مكالمات بين‌منطقه‌اي است. 
در ابتداي راه‌اندازي شبكة تلفن ثابت كشور، كدها و شماره‌هاي با طول متغير در شبكة شهري و بين‌شهري متداول بود. براي رفع اين مشكل، شركت مخابرات ايران طرح نامبرينگ هم‌شكل 10 رقمي را براي شبكة تلفن ثابت كشور تصويب كرد. در اين تركيب جديد، كلية شماره‌ها از 10 رقم در سه بخش شامل كد منطقه، پيش‌شمارة مركز و شمارة مشترك تشكيل شده است. بر اساس اين طرح، 324 كد منطقه، 1400 كد مركز و 10000 شمارة مشترك قابل تشخيص است. بنابراين، در مجموع براي هر منطقه تا 14ميليون شمارة مشترك و در سطح كشور تا 4 ميليارد و 356 ميليون شمارة مشترك مي‌توان تخصيص داد. 
3-شارژينگ (محاسبة نرخ مكالمه يا تعرفه‌بندي) 
اگر از ديدگاه كلان اقتصادي به صنعت مخابرات نگريسته شود، نظام تعرفه‌بندي اثر بسزايي در بازگشت سريعتر سرمايه‌گذاري‌هاي انجام شده، توسعة آسان‌تر شبكه و رضايت بيشتر مشتريان دارد. به همين دليل، براي رسيدن به حداكثر بهره‌وري، بايد اثر كلية عوامل مؤثر را به صورت مناسب در نظام تعرفه‌بندي منظور كرد. به بيان ديگر، بايد ازيك منطق فازي و ديناميك (و نه كلاسيك) در نظام تعرفه‌بندي پيروي كرد. اهميت اين مسأله با گسترش تنوع سرويس‌هاي مخابراتي، ظهور فراهم‌كنندگان جديد اين سرويس‌‌ها و تنوع كاربران شبكه‌هاي مخابراتي بيش از پيش جدي‌تر مي‌شود. 
از ميان فاكتورهاي گوناگون، در كشور ما در وضعيت فعلي، فقط دو عامل "فاصلة مكاني بين دو نقطة انتهايييك مكالمه" و "زمان وقوع مكالمه" در محاسبة نرخ مكالمه تأثيرگذار است. اين روش در شرايط كنوني مخابرات كشور كم‌مشكل و نه كاملاً مطلوب به نظر مي‌رسد. ولي در آينده، با توجه به تغييرات اساسي كه در ساختار شبكة مخابرات، به‌ويژه از ديدگاه ارائة سرويس‌هاي متنوع صورت خواهد گرفت، استفاده از نظام‌هاي تعرفه‌بندي پيشرفته اجتناب‌ناپذير است. 
مبناي فعلي محاسبة شارژ در كشور "پالس" مي‌باشد. در واقع، ارزش ريالي هر پالس مبناي محاسبة كلية ارتباطات شهري، بين‌شهري و سيار محسوب مي‌شود. هزينة هر پالس با توجه به ملاحظات اقتصادي توسط شوراي اقتصاد محاسبه مي‌شود. در سال 83 هزينة هر پالس با تفكيك ساعات شبانه‌روز به 7/44 ريال رسيده است؛ به عبارتي از ساعت 8 تا 13، طول پالس معادل 24/2 دقيقه، از ساعت 13 تا 21، طول پالس معادل 67/2 دقيقه و از ساعت 21 تا 8 به‌علاوة جمعه و روزهاي تعطيل، طول پالس معادل 2/3 دقيقه است. 
براي مكالمات بين‌شهري، فاكتور فاصله نيز در اين محاسبه وارد مي‌شود. از نظر فاصله، كشور به 4 منطقه تقسيم مي‌شود. در محاسبة پالس بر حسب ثانيه براي مكالمات بين‌‌شهري، 2 بازة زماني در نظر گرفته مي‌شود. از ساعت 8 الي 22 به عنوان نرخ روز و از ساعت 22 الي 8 به‌علاوة جمعه و روزهاي تعطيل به عنوان نرخ شب در نظر گرفته مي‌شود. در اين راستا، براي فاصله‌هاي كمتر از 100 كيلومتر نرخ روز 3 پالس و نرخ شب 2 پالس، براي فاصله‌هاي از 100 تا 400 كيلومتر نرخ روز 6 پالس و نرخ شب 4 پالس، براي فاصله‌هاي از 400 تا 700 كيلومتر نرخ روز 12 پالس و نرخ شب 6 پالس و براي فاصله‌هاي بيش از 700 كيلومتر نرخ روز 16 پالس و نرخ شب 8 پالس در نظر گرفته مي‌شود. براي مكالمات بين‌الملل و تلفن همراه نيز نرخ‌هاي ويژه‌اي در نظر گرفته مي‌شود كه اطلاعات تفصيلي در اين‌باره از سايت شركت مخابرات ايران قابل استخراج است. 
4- همزماني 
با دگرگوني شبكه‌هاي تلفني و سيستم‌هاي انتقال از حالت آنالوگ به ديجيتال و نيز با توجه به اينكه سيستم‌هاي ديجيتال بايك نرخ بيت مشخص عمل مي‌كنند، مسألة همزماني سيستم‌هاي سوئيچ و انتقال مخابراتي واقع در نقاط مختلف شبكه، اهميت ويژه مي‌يابد. به بيان ساده، "همزماني"يعني استفاده ازيك ساعت واحد در نقاط مختلف شبكة مخابراتي. به عنوان مثال، عدم رعايت همزماني در سيستم‌هاي مخابراتي باعث بروز نويز شنوايي در سرويس‌هاي صوت، از بين رفتن اطلاعات سيگنالينگ در سيستم‌هاي سيگنالينگ و از بين رفتن اطلاعات در سيستم‌هاي داده مي‌گردد. 
براي ايجاد همزماني در شبكه دو روش وجود دارد: در روش اول، از ساعت‌هاي با دقت بالا در نقاط مختلف شبكه استفاده مي‌شود. در اين حالت ساعت‌هاي شبكه لزوماً همزمان نيستند. اين روش در شبكه‌هاي PDH و ارتباطات بين‌الملل و ماهواره‌اي استفاده مي‌شود. در روش دوم، كلية ساعت‌هاي شبكه داراي دقت يكسان هستند. در اين حالت، يك سيگنال مرجع همزماني با دقت بسيار بالا توليد و در كلية نقاط شبكه توزيع مي‌شود. اتحادية بين‌المللي مخابرات ( ITU ) استفاده از سيستم سلسله‌مراتبي را براي اين روش پيشنهاد مي‌كند. 
در حال حاضر در كشور ما ساعت همزماني وجود ندارد و از ساعت سيستم موقعيت‌ياب جهاني براي اين منظور استفاده مي‌شود. البته به دليل وجود سيستم‌هاي انتقال PDH ، مسألة همزماني در سيستم‌هاي انتقال فعلاً مطرح نبوده و فقط همزماني در سيستم‌هاي سوئيچ داراي اهميت مي‌باشد. در برنامة ميان‌مدت همزماني شبكه، ساعت‌هاي مراكز سوئيچ ISC1 (مسير اصلي) و ISC2 (مسير پشتيبان) به عنوان مرجع همزماني در شبكه انتخاب شده‌اند. در اين برنامه، مراكز SC (شامل SC1 و SC2 ) و PC ، ساعت‌هاي همزماني خود را به صورت مستقيم از مراكز ISC 1 و ISC2 دريافت مي‌كنند. مراكز ترانزيت TX نيز ساعت همزماني اصلي را SC1 و پشتيبان را از SC2 دريافت مي‌كنند. 

سرويس‌هاي جديد 

تبديل سوئيچ‌هاي مخابراتي از حالت آنالوگ به ديجيتال، ارائة سرويس‌هاي جديد را به كاربران تلفن ثابت ممكن كرد. اين سرويس‌ها با ارائة سيستم‌ سيگنالينگ شمارة هفت (CCS.7) توسعة چشمگيرييافته‌اند. در كشور ما، عليرغم اينكه ديجيتال‌سازي سوئيچ‌هاي مخابراتي از اواخر دهة 60 آغاز گشته است، متأسفانه بنا به دلايلي ارائة اين سرويس‌ها با تأخير فراوان انجام شده است. در حال حاضر نيز به دليل اينكه شبكة تلفن ثابت كشور به طور كامل به سيستم سيگنالينگ شمارة هفت تجهيز نشده است، اين سرويس‌ها به طور كامل ارائه نمي‌شوند. عامل ديگر در محدودكردن ارائة اين سرويس‌ها، ضعف برخي سوئيچ‌هاي موجود براي پشتيباني كامل اين سرويس‌ها است. 

مطابق آمار، 20 درصد درآمد اپراتورهاي مخابراتي تلفن ثابت در سطح دنيا، از سرويس‌هاي ارزش‌افزوده به‌دست مي‌آيد كه اين ميزان پيوسته در حال افزايش است. متأسفانه، در كشور ما از اين مسأله‌ غفلت شده است. 
سرويس‌هاي جديد، غير از ايجاد ارزش‌ افزودة جديد براي بر شبكة تلفن ثابت و افزايش درآمد اپراتورهاي مخابراتي، كارايي شبكه را نيز به نحو مطلوبي بهبود مي‌بخشند. به عنوان مثال، ارائة سرويس "شمارة مشترك مبدأ" آغازگران مخابراتي مزاحم را در دشواري قرار مي‌دهد. اين مسأله، غير از تأمين رضايت مشتريان، بار ترافيكي بيهودة شبكه را كاهش مي‌دهد. در حال حاضر، به علت عدم ارائة اين سرويس‌ها، تعداد مكالمات ناموفق در شبكة تلفن ثابت بسيار بيشتر از آمارهاي جهاني است. ارائة سرويس‌هاي جديد (به عنوان مثال سرويس انتظار مكالمه) درصد مكالمات ناموفق را كاهش داده و درآمد مخابرات را به اين وسيله افزايش مي‌دهد. 
در وضعيت فعلي، از ميان سرويس‌هاي قابل ارائه توسط سوئيچ‌هاي مخابراتي ديجيتال، تعداد 12 سرويس قابل ارائه به مشتركين است كه به‌زودي تعداد اين سرويس‌ها به عدد 37 خواهد رسيد. اين سرويس‌ها در ابتداي عرضه با دريافت هزينه از مشتركين عرضه مي‌شدند. در حال حاضر، غير از سرويس كنفرانس، همگي آنها به صورت رايگان ارائه مي‌شوند. 
سرويس ISDN 
از دهة 70 ميلادي، ايجاد شبكة ديتا جهت استفادة عموم مردم آغاز گرديد. با گسترش اين شبكه در كنار شبكة تلفني، نياز به يكپارچه‌سازي آن در دهه 80 احساس و منجر به ايجاد شبكة ISDN شد. اين شبكه، به‌دليل توانمندي‌هاي خود، علاوه بر ايجاد يكپارچگي صوت، تصوير و ديتا، سرويس‌هاي ارزش‌افزودة متنوعي را نيز ارائه مي‌دهد. 
شبكة ISDN ضمنيكپارچه‌سازي سرويس‌هاي صوت، تصوير و ديتا، اثرات ترافيكي هر يك از شبكه‌هاي مذكور را بر يكديگر از بين مي‌برد. از جمله امكانات ايجاد شده توسط اين شبكه، اتصال هشت پايانه از انواع تلفن آنالوگ، تلفن ديجيتال، رايانة شخصي، فاكس آنالوگ، فاكس ديجيتال، تلكس و تله‌تكس به يك خط مي‌باشد. در اين آرايش، هريك از پايانه‌ها اطلاعات مربوط به خود را دريافت و ارسال مي‌كنند. اين امر، ضمن چند‌ برابر كردن بهره‌وري از خطوط دسترسي، مشكلات تعويض پايانه توسط كاربر را منتفي مي‌نمايد. 
ارائة سرويس‌هاي ISDN در كشور، عليرغم وجود پتانسيل‌هاي موجود در شبكه، با تأخير فراوان از ابتداي سال 82 در پاره‌اي استان‌ها آغاز گشته است. البته، به دليل ظهور تكنولوژي‌هاي DSL در كشور، عملاً انگيزة استفاده از اين سرويس‌ها از بين رفته است. 
شبكة هوشمند 
با گذشت زمان، استفادة بهينه از پتانسيل‌هاي موجود در شبكة تلفن ثابت براي ارائة سرويس‌هاي پيشرفته‌تر اهميت ويژه مي‌يابد. سيستم سيگنالينگ شمارة هفت ( CCS.7 ) پاسخ مناسبي به اين نياز بود. بر روي بستر اين سيستم، ارائه سرويس‌هاي پيشرفته‌تر با نصب تجهيزات حداقل، ممكن مي‌شود. اين گذرگاه منجر به ظهور "شبكه‌هاي هوشمند" گرديد كه انعطاف‌پذيري بيشتري براي ارائة سرويس‌هاي جديد دارد. 
شبكه هوشمند، شبكه‌اي است كه در لاية بالايي شبكة مخابراتي قرار مي‌گيرد. در اين شبكه، انواع و اقسام سرويس‌ها به‌راحتي و با انعطاف‌پذيري زياد قابل تعريف و ارائه مي باشند. براي تحقق يك شبكة هوشمند، بايد نقاط هوشمند در تعامل با نقاط فعلي شبكه به ساختار شبكه افزوده شوند. ارتباط اين نقاط هوشمند با يكديگر و نيز با ساير نقاط شبكه بر روي بستر CCS.7 صورت مي‌گيرد. 
استفاده از شبكة هوشمند، بسياري از نقاط ضعف شبكة فعلي تلفن ثابت را برطرف مي‌كند. از دلايل ايجاد شبكة هوشمند مي‌توان به جداسازي اعمال مربوط به سرويس، از سوئيچ‌هاي تلفني، معرفي، ساخت و ارائة سريع سرويس‌ها در بازار رقابتي، افزايش درآمد براي اپراتورها، بالابردن تعداد مكالمات موفق، استفادة موثر از منابع شبكه، مديريت قابل انعطاف بر روي سرويس‌ها و امكان كنترل پارامترهاي ارائه سرويس توسط مشترك اشاره كرد. 
با تحولات صورت گرفته در ساختار سوئيچ‌هاي مخابراتي كشور، معرفي سرويس‌هاي شبكة هوشمند ممكن شده است. بر اين اساس، تا پايان برنامة سوم توسعه، هشت سرويس از شبكة هوشمند در استان تهران راه‌اندازي خواهد شد. از ميان اين سرويس‌ها مي‌توان به "شمارة شخصي"، "دسترسي به بانك‌هاي اطلاعاتي" و "تثبيت شماره" اشاره كرد. 
شبكه‌هاي نسل جديد 
رشد سريع تكنولوژي در عرصة فناوري اطلاعات، ايجاد پتانسيل‌هاي لازم را در شبكة مخابرات براي همراهي با اين روند سريع اجتناب‌ناپذير ساخته است. در اين راستا، ايدة "يكپارچگي در زيرساخت و ماجولاريتي در سيستم" مطرح شده تا از اين رهگذر بتوان سرويس‌هاي متنوع را به صورت همگرا به مشتريان ارائه كرد. به همين جهت، ايدة شبكه‌هاي نسل جديد مبتني بر سوئيچينگ پاكتي مطرح شده است. در اين شبكه، كلية سرويس‌ها، در هر مكان و در هر زمان و به هر روشي قابل دسترسي هستند. 
مهمترين مسأله براي رسيدن به شبكه‌هاي نسل جديد، فراهم آوردن زيرساخت انتقاليكپارچه است. اصلي‌ترين مانع بر سر اين راه، سيستم‌هاي سوئيچينگ مداري هستند كه فقط سرويس‌هاي صوت را ارائه مي‌كنند. عليرغم افزايش شديد ترافيك ديتا (در حال حاضر و نيز در چند سال آينده)، عمدة درآمد اپراتورها همچنان از ارائة سرويس‌هاي صوت است. به همين دليل، بايد به صورت تدريجي به سمتيك ساختار پاكتي حركت نمود تا سرمايه‌گذاري‌هاي انجام‌شده در شبكه‌هاي سوئيچينگ مداري به نحو مناسب بازگشت داده شوند و برنامه‌ريزي حساب‌شده‌اي براي شكل‌دهي سرويس‌هاي مورد علاقة مشتريان صورت گيرد. طبعاً، براي رسيدن به هدف نهايي، بايد ازيك دوران گذار عبور كرد. 
در كشور ما با ارائة سرويس‌هاي DSL ، اولين گام عملي براي رسيدن بهيك ساختار نسل جديد برداشته شده است. در مراحل بعدي بايديكپارچه‌سازي در زيرساخت‌هاي انتقال و نيز مديريت و كنترل شبكه صورت گيرد. طبعاً رسيدن بهيك ساختار نسل جديد كه با آهنگ رشد تكنولوژي اطلاعات هماهنگ باشد، بايد با آينده‌نگري‌هاي لازم توسط متوليان صنعت مخابرات كشور دنبال شود. 
توليدكنندگان تجهيزات تلفن ثابت كشور 
تغييراتي كه در شبكه‌هاي مخابراتي در جهت حركت به سمت شبكه‌هاي نسل جديد در حال رخ دادن است، منجر به حضور بازيگران قدرتمند جديدي در اين عرصه خواهد شد. به همين دليل، صنايع فعال در اين زمينه بايد به صورت پيوسته در استراتژي‌هاي خود تجديد نظر كنند تا بتوانند خود را با نيازهاي جديد بازار تطبيق دهند. 
حجم عمده‌اي از فعاليت‌هاي صنعت مخابرات كشور ما روي توليد تجهيزات تلفن ثابت متمركز شده است. به جرأت مي‌توان گفت كه كشور ما به دانش فني توليد تجهيزات تلفن ثابت دسترسي پيدا كرده است؛ ولي اين در واقع شروع راه بومي كردن دانش فني در زمينه‌هاي گوناگون مخابرات است. آينده‌اي كه ظهور شبكه‌هاي نسل جديد، آن را ترسيم خواهد كرد، زنگ خطر را براي اين توليدكنندگان به صدا در آورده است. 
اين شركت‌‌ها به تدريج به فكر تجديد نظر در ساختارهاي عمودي خود افتاده‌اند تا خود را براي تطبيق با شرايط جديد آماده كنند. آنها دريافته‌اند كه در نسل جديد شبكه‌هاي مخابراتي، نقش نرم‌افزار بسيار پررنگ‌تر از نقش سخت‌افزار است. كار گروهي، به عنوان لازمة پياده‌سازي نرم‌افزارهاي پيشرفتة مورد استفاده در سوئيچ‌هاي نرم‌افزاري نسل جديد، از اهميت چشمگيرتري برخوردار شده است. به همين دليل، سرمايه‌گذاري‌هاي عمده‌اي توسط اين شركت‌ها براي دسترسي و پياده‌سازي نرم‌افزارهاي جديد در حال انجام است. 
نياز كشور براي تلفن ثابت در حدود 5/2 ميليون شماره در سال است. در حاليكه ظرفيت توليد 12 شركت توليدكنندة تجهيزات سوئيچ در كشور حدود 6 ميليون خط در سال است. به دليل بازار بكر منطقه‌‌اي، كه ناشي از عقب‌ماندگي كشورهاي اين حوزه است، اميد مي‌رود كه در صورت اعمال مديريت‌ صحيح و كارآمد در آيندة نزديك، غير از حضور در بازار داخلي، بتوان بازار كشورهاي منطقه را نيز در اين عرصه در دست گرفت.
وضعيت بازار تلفن ثابت كشور 
در سال‌هاي گذشته، درصد قابل توجهي از نيازهاي شركت مخابرات در زمينة سوئيچ‌هاي مخابراتي از خريد داخل تأمين شده است. البته صنايع داخلي اخيراً با مشكلات زيادي در ارتباط با شركت مخابرات مواجه هستند كه اميد است مرتفع شود. شركت مخابرات تا مدتها تنها عرضه‌كنندة خدمات تلفن ثابت در كشور و لذا مشتري انحصاري توليدكنندگان تجهيزات تلفن ثابت كشور بوده است. با توجه به قرار گرفتن خصوصي‌سازي در اولويت‌هاي كشور، وزارت ارتباطات و فناوري اطلاعات به عنوان متولي صنعت ارتباطات كشور، به بيش از يك قرن انحصار دولت بر اين بخش خاتمه داد و طي مناقصه‌اي در سال 1382، مجوز واگذاري 19 ميليون و هفتصد و هشتاد هزار شمارة تلفن ثابت را به 6 شركت در بخش خصوصي اعطا كرد. اين گام در راستاي بند الف و ب مادة 124 قانون برنامة سوم توسعه برداشته شد. با اين حركت، در واقع صنعت تلفن ثابت كشور بعد از مدتها از حالت تك‌قطبي خارج شد؛ اگرچه سهم عمدة اين بازار هم‌چنان در اختيار شركت مخابرات ايران است. اميد است كه اين حركت با جديت و هوشمندي از سوي متوليان صنعت مخابرات كشور دنبال شود. 
وضعيت موجود شبكة تلفن ثابت كشور 
بر اساس آمار، شبكة فعلي تلفن ثابت كشور براي حدود 15 ميليون مشترك در سراسر كشور طراحي شده و در حال سرويس‌دهي مي‌باشد. ضريب نفوذ فعلي تلفن ثابت كشور 23 درصد است. هدف برنامة چهارم توسعه در اين بخش، رساندن ضريب نفوذ تلفن ثابت به 50 درصد در انتهاي برنامه (سال 1388) است. در اين برنامه، حركت به سمت شبكه‌هاي نسل جديد نيز مد نظر قرار گرفته است. 
سيستم مراكز سوئيچينگ شهري از سال 1367 شروع به حركت به سمت مراكز ديجيتال نمود. در حال حاضر كلية شهرها بجز اندكي محدود، از اين سيستم بهره مي‌جويند. تا پايان برنامة سوم اين مراكز باقيمانده نيز به مراكز ديجيتال تبديل خواهند شد. 
طي سه برنامة توسعه، تحول‌هاي چشمگيري در حوزة تلفن ثابت در كشور رخ داده است. بر اساس آمار، كشور ما در بين كشورهاي حوزة خاورميانه از نظر ضريب نفوذ، داراي جايگاه منحصر به‌فردي است. با تبديل سيستم سيگنالينگ كشور به سيستم سيگنالينگ شمارة هفت، امكان تطبيق سريع با شرايط جديدي كه در اين عرصه در حال شكل‌گيري است فراهم شده است. سيستم نامبرينگ كشور نيز به حالت بهينة خود رسيده است. در زمينة شارژينگ، هنوز به دليل عدم تنوع كاربران، نياز جدي براي تدوينيك سيستم تطبيقي احساس نشده است. ولي، با روندي كه در زمينة شكل‌گيري شبكه‌هاي نسل جديد در كشور دنبال مي‌شود، طراحييك سيستم شارژينگ هوشمند بايد در اولويت قرار گيرد. براي افزايش كارايي شبكه، ارائة سرويس‌هاي هوشمند و سرويس DSL نيز به تدريج در اولويت قرار مي‌گيرد.

این متن به سفارش وبسایت پارسیان الکتریک لاله زار بخش مقالات برق و الکتریک گردآوری شده است.شمارگان 323

گردآوري و تدوين: فاطمه فروغي