۳ آذر ۱۳۹۴ ساعت ۲۱ و ۱۰ دقيقه

در كليه انواع تاسيسات الكتريكي بايد براي حفاظت افراد در برابر تماس مستقيم يا غيرمستقيم با ولتاژهاي بالا تدابير ايمني ويژه اي از قبيل اخذ مجوز كار ، شناسائي خطرات توسط كارشناسان واحد برق و الكتريك و HSE كارخانه و ... بعمل آورده شود .

حفاظت افراد دربرابر تماس مستقيم برق و الكتريك:

 حداكثر ولتاژ ايمن به ولتاژ اسمي گفته مي شود كه در بين هاديها از 42 ولت و در بين سيمهاي فاز و نول مدارها از 24 ولت تجاوز نكند. در مورد مدارهائي كه زير بار نيستند،اين مقادير به ترتيب نبايد از 50 و 29 ولت تجاوز نمايد (موثرترين نتيجه فركانس 60-50 هرتز خواهد بود . ) ولتاژ تماسي ، بخشي از ولتاژ نشتي يا ولتاژ تخليه شده به زمين مي باشد كه ممكن است در معرض تماس افراد قرار گيرد . اتصال زمين ياسيستم ارت عبارت است از متصل كردن بدنه تجهيزات به نحوي كه اطمينان حاصل شود درصورت هر گونه نقص الكتريكي، ولتاژ فورا و بدون هيچگونه خطري به زمين تخليه خواهدشد . 

 مسئوليتها :     

  مسئوليت نگهداري صحيح و بازرسي قبل از شروع كار در خصوص كابلهاي نرم (انعطاف پذير) وسائل برقي قابل حمل و نقل بعهده كارگر و سركارگر مربوطه است . مسئوليت بازو بسته نمودن در تابلوهاي برق و الكتريك و يا هرگونه تعمير و يا تغييري در سيستم تابلوها و يا راه اندازي و برقراري مجدد جريان برق و الكتريك  بعهده افراد ذيصلاح مجرب برقكار كه قبلا از واحد برق و الكتريك كارخانه به واحد HSE كارخانه معرفي شده اند مي باشد . مسئوليت علامتگذاري و تعيين مشخصات كليه انواع قطع كننده هاي مدارهاي برقي د ركاخانه بعهده رئيس واحد برق و الكتريك كارخانه است .مسئوليت بازرسي دوره اي و هرگونه تست و آزمايشي بر روي تجهيزات برقي از قبيل كابلها ، قطع كننده هاي مدار ، فيوزها ، كليدها و ... و در نهايت رد يا قبول نمودن انها بعهده كارشناسان واحد برق و الكتريك و HSE كارخانه است . در صورت نياز به اخذ مجوز كار ، سرپرست مربوطه ملزم به آگاه نمودن واحد HSE كارخانه و نيز اخذ مجوز لازم باشد . جهت صدور مجوز كار ، واحد HSE كارخانه ملزم به بازرسي شرايط كار و افراد از نظر رعايت سلامت و ايمني لازم مي باشد .  

   روش اجرائي :

دستورالعمل ايمني كار با تاسيسات برقي و الكتريكي :

كليه قطعات تاسيسات الكتريكي بايد از نظر ايمني مطابق با استانداردهاي بين المللي بوده و در اندازه هاي مناسب و منطبق با كاري باشند كه براي آنها درنظر گرفته شده و بويژه داراي خصوصيات زير باشند : الف ) تحمل و استقامت مكانيكي كافي در شرايط كار را دارا باشند . ب) در برابر عواملي چون آب ، گردو غبار ، گرماي الكتريكي و واكنشهاي شيميائي مقاوم بوده و آسيب پذير نباشند . موارد مهم زير نيز حتما بايد مورد نظر قرار بگيرد:-كليه قسمتهاي تاسيسات الكتريكي بايد طوري ساخته ، نصب و نگهداري شوند كه از هر گونه خطر آتش سوزي و انفجار بدور بوده و از هر گونه خطر شوك الكتريكي مصون باشند . -تجهيزات ايمني فردي نظير كفشها و دستكشهاي لاستيكي نبايد بعنوان عاملي مناسب براي تامين ايمني در برابر خطر برق گرفتگي محسوب شوند . -كاربرد و ولتاژ كليه ادوات و انشعابات الكتريكي بايد دقيقا مشخص و توسط علائم واضحي نشان داده شود .  -مدارها و ادوات الكتريكي يك واحد كه ولتاژهاي مختلفي دارند بايد با مشخصه ها و علامات واضحي مانند رنگهاي مختلف علامتگذاري شوند . -وقتي نتوان كروكي تاسيسات را به وضوح تعيين و مشخص نمود مدارها و ادوات الكتريكي بايد توسط برچسبها يا ديگر روشهاي مقتضي و موثر مشخص و متمايز گردند.  -كليه كسانيكه با تجهيزات برقي (الكتريكي) كار مي كنند بايد بطور كامل با خطرات ناشي از الكتريسيته آشنا شده و آموزشهاي لازم را گذرانده باشند . -شبكه خطوط ارتباطي و مخابراتي نبايد از مسير خطوط الكتريكي ولتاژ متوسط يا ولتاژ قوي عبور داده شوند .  -براي محافظت تاسيسات الكتريكي در مقابل دريافت ولتاژهاي بالا از ديگر تاسيسات بايد تدابير ايمني كافي بعمل آيد . -در صورت لزوم و براي پيشگيري از خطر رعد و برق بايد تدابير لازم جهت حفاظت از تاسيسات الكتريكي بعمل آورده شود . -آويزان نمودن لباس و يا ديگر وسايل از تابلوها و تجهيزات برقي ممنوع مي باشد . 

حفاظت در برابر تماس مستقيم و غير مستقيم :

در كليه انواع تاسيسات الكتريكي بايد براي حفاظت افراد در برابر تماس مستقيم يا غيرمستقيم با ولتاژهاي بالا تدابير ايمني ويژه اي از قبيل اخذ مجوز كار ، شناسائي خطرات توسط كارشناسان واحد برق و الكتريك و HSE كارخانه و ... بعمل آورده شود . بايد بنا به نيازهاي خاص شرايط مختلف كاري (نظير محلهاي مرطوب يا خيس ، كاردر داخل لوله ها ، تانكها و ... يك يا چند روش از انواع روشهاي ذكر شده زير اعمال گردد : -كشيدن حصار -عايق كاري كامل (عايق دوبله – عايق تقويت شده ) -حداكثر ولتاژ ايمن -ايزولاسيون ايمن (مانند ترانسهاي ايزوله شده ايمن ) -اتصال زمين سيم نول -نول ايزوله شده -اتصال زمين قسمتهاي فاقد برق -رله يا سوئيچي كه در صورت هرگونه نشتي ولتاژ به زمين جريان را قطع كند ( از انواع با حساسيت بالا) -وسائل كنترل عايقها -كليدهاي قطع مدار به هنگام اتصال به بدنه يا زمين -اخذ مجوز كار در صورت تشخيص واحد HSE -در صورت امكان استفاده از ولتاژ پائين DC  -استفاده از كابلهاي سالم و بدون عيب -از هيچگونه سيم يا تجهيزات الكتريكي لخت و بدون روپوش نبايد استفاده شود .

حصارها و پوششها :

-پوششها ، توريهاي حفاظتي و حصارها بايد از مواد غير آتشگير ساخته شده و داراي مقاومت مكانيكي كافي بوده و بطور محكم و مطمئن نصب شوند . -جهت نصب پوشش و حصار بايستي اطمينان حاصل گردد كه برقدار نخواهند شد . - برداشتن و جابجائي حصارهاي اطراف قسمتهاي حامل جريان برق و الكتريك نبايد بدون استفاده از ابزارهاي خاص امكان پذير باشد .  

وسائل قطع كننده جريان :  

- براي قطع جريان در كليه هاديهاي الكتريكي فعال در مواقع ضروري ، يك وسيله قطع كننده مركزي بايد پيش بيني گردد . - به منظور قطع سريع جريان برق و الكتريك در كليه هاديهاي الكتريكي بايد يك وسيله قطع كننده كه دسترسي فوري به آن امكان پذير باشد د رمدار كليه ادوات الكتريكي تعبيه گردد . -تاسيسات الكتريكي حتي الامكان بايد به يك قطع كننده اتوماتيك جريان مجهز شوند تا در مواقع بروز نقص در تاسيسات جريان را قطع نمايد

لامپها :

 -ارتفاع لامپهاي روشنائي و اتصالات آنها از سطح زمين يا كف حتي الامكان نبايد كمتر از 12 متر باشد.

تجهيزات ضد اشتعال :

 -در محلهائي كه داراي مواد يا جو آتشزا بوده يا مستعد آتشزائي و انفجار مي باشند فقط بايد از كليدها ، اتصالات ، روشنائي و تجهيزات الكتريكي ضد توليد جرقه(Intrinsic safe ) مخصوص چنين محلهائي استفاده گردد .

هشدارها :

براي جلب توجه عمومي بايستي اطلاعيه يا اطلاعيه هائي با مضمون هاي زير در محلهاي مناسب نصب كرد : a) ورود افراد غير مجاز و متفرقه به محلهاي تاسيسات الكتريكي ممنوع b)  هرگونه تعمير و يا دستكاري تاسيسات الكتريكي توسط افراد غير مجاز ممنوع c) روشهاي مقابله با آتش سوزي در هنگام بروز حريق d) روشهاي نجات افراد برق گرفته و كمكهاي اوليه به افرادي كه دچار برق گرفتگي شده اند e)  مشخص نمودن افراد معيني براي مقابله با خطرات الكتريكي احتمالي و اعلام نحوه ارتباط با آنها f)  شماره تلفنهاي اضطراري كارخانه

سيمهاي برق :

-كليه سيمهاي برق بايد داراي روپوش عايق بوده و از پيچيده شدن آنها بدوراشياء تيز و برنده اكيدا جلوگيري شود .  -سيمهاي نول ، حفاظت كننده و جبران كننده بايد به وضوح از ساير سيمها متمايز شوند . -سيمهاي هوائي بايد داراي نگهدارنده هاي مقاوم بوده و در ارتفاعي قرار داشته باشند كه با افراد و اشيائي كه در زيرجابجا مي شوند برخورد ننمايند . -تيرهاي هدايت كننده سيمهاي برق يا تجهيزات الكتريكي بايد بطور مطمئن به زمين يا هر پايه محكم ديگري متصل شده باشند . -هنگام پائين آوردن سيم ازروي تيرها ، تيرها بايدطوري مهار شوند كه دراثر تكانهاي وارده منحرف نشوند.   -سوئيچها ،فيوزها،سرپيچها و پريزهاي سيم كشي هائي كه در فضاي آزاد انجام شده اند بايد كاملا ايزوله شده و تماس با آنها غير ممكن باشد. -سيم كشي هاي هوائي برق و الكتريك 440 ولت و بيشتر بايد در محلهاي تقاطع با جاده ها و مسيرهاي حمل و نقل داراي ارتفاع كافي از سطح زمين باشند . -سيم كشيهائي كه در ارتفاع كمتر از 5/2 متر (8 فوت) از سطح زمين يا كف كارگاه واقع شده اند بايد حصاركشي شده يا در داخل لوله هائي از -جنس فولاد يا هر ماده ديگر كه در برابر ضربه و صدمات ناشي از آن استحكام كافي داشته باشند ، قرار داده شوند . -سيم كشيهاي موقت حتي الامكان نبايد مسير خطوط برق ، تلفن يا آنتن راديو را قطع نمايند . -سيمهائي كه از درون زمين عبور داده ميشوند فقط بايد از جنس سيمهاي محكم و بادوام بوده و بايستي در برابر ضربات ناشي از وسائل نقليه، تجهيزات مكانيكي ، خاك برداري و غيره محافظت شوند . جهت عمليات خاك برداري د رمناطقي كه سيم برق قبلا درون زمين قرار گرفته شده اخذ مجوز كار الزامي است . -كابلهاي فشار قوي هرگز نبايد با دستهاي لخت لمس شوند و براي گرفتن آنها بايد از دستكش هاي مخصوص عايق برق استفاده گردد . -ريلهائي كه بعنوان نيروي محركه برقي براي حركت جراثقالها و غيره بكار مي روند بايد داراي قابليت قطع جريان برق باشند . -اگر تعدادي از ماشين آلات از يك ريل مشترك تغذيه مي كنند، هر ماشين بايد بطور مستقل قابليت قطع ارتباط از تمامي فازها را داشته باشد.

كابلهاي نرم (انعطاف پذير) :

 اگر براي اتصال به خطوط اصلي نياز به اتصالات دوشاخه و پريز باشد اين اتصالات بايد : الف) بطور صحيح جفت شوند ب) بطور صحيح طراحي شده باشند.

 كابلهاي نرم وسائل برقي قابل حمل و نقل:

الف ) درصورت وجود سيستم اتصال به زمين در شبكه سيم كشي ، كابلهاي انعطاف پذير بايد داراي سيستم ارت باشند . ب) با استفاده از فنر فولادي ، لوله لاستيكي يا ساير وسائل مناسب بايد از گره خوردن يا تاب برداشتن سيم در ناحيه ورودي سيم به دستگاه جلوگيري شود . همچنين به موارد زير بايد توجه شود:- در وسائل دستي و در صورت امكان در وسايل قابل حمل و نقل برقي بايد از كابلهاي انعطاف پذير ساده استفاده شود . -كليه كالهاي نرم بايد بخوبي مراقبت شده و اتصال آنها به يكديگر نبايد بدون استفاده از دو شاخه و پريز انجام شود .  -براي بلند كردن ابزارهاي پرتابل (قابل حمل ) از روي زمين نبايد سيم آنها را كشيد . -كابلهاي نرم را نبايد در روي سطوح چرب يا آغشته به مايعات خورنده قرار داد .  

تجهيزات الكتريكي :

 -وسائل كنترل كننده نظير كليدها ، فيوزها و قطع كننده هاي مدار نبايد در محلهائي كه مايعات قابل اشتعال و مواد قابل انفجار يا گازهاي قابل اشتعال وجود دارد نصب گردند ، مگر آنكه براي چنين منظورهائي ساخته شده باشند .  -موتورها ، تجهيزات توزيع برق و كليدها بايد در برابر چكيدن و پاشيدن آب محافظت شوند . -افراد غير مجاز نبايد دراتاقهائي كه تجهيزات الكتريكي قرار دارند تردد نمايند .

ترانسفورماتورها :

ترانسفورماتورهاي روغني كه در فضاي آزاد و روي زمين قرار داده مي شوند بايد : الف ) در محلي عاري از مواد قابل اشتعال نصب شوند . ب) پائين تر از سطح زمين قرارداده شده و يا دورآنها به نحوي محصور شود كه روغن ريخته شده از آنها در سطح زمين پخش نگردد . موارد زير نيز قابل توجه هستند:-ترانسفورماتورهاي نصب شده در روي دكلها بايد حداقل 5/4 متر (15 فوت ) بالاتر از سطح زمين نصب شوند . -ترانسفورماتورهاي نصب شده بر روي دكلها كه كمتر از 5/4 متر (15 فوت) از سطح زمين فاصله دارند بايد بطور مناسبي توسط حصار يا ساير وسائل موثر محصور شوند .  

شبكه اتصالات (صفحه كليدها ) :

شبكه اتصالات حتي المقدور بايد بوسيله فلز ، پلاستيك يا ساير مواد مناسب محصور شود . در صورت استفاده از فلز بايستي آنرا به سيستم ارت وصل نمود . اگر از شبكه هاي نوع روباز استفاده مي شود : a)  كليه قسمتهاي برقدار بايد بطور مناسب در برابر تماس تصادفي توسط حفاظ يا نصب در ارتفاع محافظت شوند . b)  در اطراف قسمتهاي برقدار بايد فضاي كافي براي كار منظور گردد . c)  شبكه اتصالات ومجموعه ترانسفورماتورها و ساير دستگاهها بايد بطور مناسب محصور شوند . 

 قطع كننده هاي مدار : 

 -قطع كننده هاي مدار بايد عمل قطع و وصل را بطور كامل و دقيق انجام دهند .  -مشخصات اصلي اين قطع كننده ها بايد بطور واضح در روي آنها علامت گذاري شود . -جز در مدارهاي با ولتاژ بسيار پائين ، كليه قطبهاي برقدار بايد بطور مناسب عايق كاري شوند . -قطع كننده هاي مدار نبايد بطور تصادفي توسط نيروي جاذبه يا ضربه مكانيكي با يا بسته شوند .  

فيوزها :

 -اطلاعات مربوط به ميزان عبور جريان از فيوز ، نوع فيوز از نظر قطع كنندگي سريع يا با تاخير و قدرت قطع كنندگي بايد بر روي فيوزها مشخص شده باشد . -براي جلوگيري از آسيب افراد در هنگام بيرون آوردن يا نصب فيوزها بخصوص عدم تماس آنها با قسمتهاي برقدار مجاور بايد اقدامات حفاظتي موثر بعمل آيد . 

 كليدهاي قطع و وصل :

 -كليه كليدها بايد بطور ايمن محصورشده باشند . -كليدها بايد طوري نصب و اتصال زمين شوند كه هنگام كار خطري ايجاد نكنند . -اگر امكان بسته شدن كليدها توسط نيروي جاذبه وجود داشته باشد در اين صورت بايد به قفلي مجهز شوند كه آنها را بازنگهدارد .

 تذكر :درخصوص قطع كننده ها ، فيوزها و كليدهاي قطع و وصل مي بايستي بازرسي دوره اي توسط كارشناسان واحد برق و الكتريك و HSE كارخانه بطور مرتب انجام پذيرد .

 موتورها :

-كليد موتورها بايد به كليد قطع و وصل مجهز شوند . -اگر موتوري در بيش از يك محل كليد قطع و وصل داشته باشد ، در اين صورت حتي الامكان بايد يك كليد قطع كننده د رنزديكترين نقطه مجاور موتور نصب گردد . -موتورها بايد طوري نصب شوند كه در حين كار به اندازه كافي خنك شوند . -موتورها بايد به نحوي موثر در برابر جريانهاي اضافي محافظت شوند .  

اتصالات :  

نقاط اتصال يا انشعاب هاديها و نيز محل ورود هاديها به داخل دستگاهها بايد : الف ) بطور مكانيكي محافظت شوند . ب) به روش صحيح و مقاوم عايق كاري شوند.  همچنين :

-اتصال. ، انشعاب يا وروديها به داخل دستگاهها بايد با استفاده از جعبه هاي تقسيم ، رابطها ، بوشها ، بستها يا ديگر وسايل اتصال دهنده مشابه انجام شود . -براي اتصال كابلها به يكديگر حتي الامكان بايد از جعبه تقسيم يا اتصال دو شاخه و پريز استفاده نمود. -براي اتصال قسمتهائي از يك سيم به يكديگر يا يك سيم به سيم ديگر و يا به دستگاه بايد ازروشهائي چون پيچ كردن ، گيره زدن ، لحيم‌كاري، پرچ كاري ، جوش برنج ، كنگره دادن و يا ديگر روشهاي مشابه استفاده نمود . -جعبه هاي تقسيم و هاديها حتي الامكان بايد در برابر صدمات ناشي از حمل و نقل و عبور و مرور ، افتادن بر روي زمين ، آب و ديگر منابع خطر آفرين محافظت شوند . -هنگام اتصال كابلهاي حفاظت شده به يكديگر ، جعبه تقسيم بايد طوري كابلها را به هم متصل نمايد كه روكش حفاظتي كابلها توسط قيدهاي هدايت كننده مناسبي بهم وصل گردد .

تجهيزات برقي قابل حمل و نقل (توسط دست يا چرخ) :

- بطور معمول ولتاژ برق مصرفي وسائل الكتريكي دستي نسبت به زمين نبايد بيش از 250 ولت باشد . - تجهيزات قابل حمل و نقل (بادست يا چرخ) بايد مجهز به كليد قطع و وصل توكار شوند . - در اتمسفرهاي قابل اشتعال و انفجار نبايد از ابزارهاي برقي قابل حمل و نقل استفاده نمود مگر آنكه سيستم آنها براي استفاده در چنين مكانهائي مناسب باشد . - حباب چراغهاي سيار دستي بايد توسط پوشش مناسب در برابر خطر شكستن و تماس افراد با آن محافظت شود . - سرپيچ لامپهاي سيار بايد داراي مشخصات زير باشند : الف ) كليه قسمتهائي كه جريان برق از آن عبور مي كند بسته و محصور باشد . ب) داراي دستگيره عايق برق باشد . 

 بازرسي ، تعمير و نگهداري :

 - براي اطمينان از مناسب بودن وسائل الكتريكي جهت انجام كار مورد نظر ، تمامي آنها بايد قبل ازاستفاده بازرسي شوند .  -فردي كه از وسائل الكتريكي استفاده مي كند بايد در آغاز هر شيفت تجهيزات و سيمها و مخصوصا كابلهاي قابل انعطاف را بصورت ظاهري آزمايش نمايد. - هادي ها و تجهيرات الكتريكي فقط بايد توسط متخصصين برقكار تعمير شوند . -حتي الامكان نبايد هيچگونه عملياتي بر روي تجهيزات و سيمهاي برقدارانجام شود . -قبل از انجام هرگونه عمليات برروي هاديها و تجهيزاتي كه نيازي به برقدار بودن آنها در حين انجام عمليات نيست اقدامات زير به اجرا گذاشته شود : a)  جريان برق قطع گردد .b)  احتياطهاي لازم بعمل آيد تا از برقراري مجدد جريان برق جلوگيري شود . c)   هادي ها و تجهيزات از نظر بدون برق بودن آزمايش شوند . d)  تجهيزات و هادي ها را اتصال به زمين كرده و بصورت اتصال كوتاه درآورد . e)   براي جلوگيري از برخورد تصادفي ، قسمتهاي برقدار مجاور بطور مناسب محافظت شوند . -بعد از اتمام كار برروي هادي ها و تجهيزات ، برقراري مجدد جريان برق فقط بايد با دستور فردي ذيصلاح انجام شود . -برقكاران بايد مجهز به ابزار مناسب و كافي و وسائل حفاظت فردي نظير دستكش و زير پائي لاستيكي شده و ولتاژ مورد نياز براي كارشان بطور صحيح تامين گردد . -كليه هادي ها و تجهيزات را بايد برقدارفرض نمود مگر آنكه خلاف آن به اثبات برسد . - هرگونه تعمير بر روي تجهيزات و وسائل برقي بايستي با نظارت و اجراي افراد مجرب برقكار انجام گيرد.

كار در مجاورت تاسيسات الكتريكي :

 -قبل از شروع كا ردرمجاورت هاديها يا تاسيسات الكتريكي ، كارفرما بايد ولتاژ عبوري را تعيين نمايد تا افراد و تجهيزات در فاصله اي ايمن از هاديها يا تاسيسات قرار گرفته و كار كنند . - هيچگونه عملياتي نبايد در محدوده خطرناك هاديها و تاسيسات برقي انجام شود مگر آنكه برق آنها قطع شده باشد . - قبل از شروع كارمسئولين برق بايد تائيد نمايند كه برق هادي ها و تاسيسات قطع شده است . -قبل ازبرقراري مجدد جريان برق سرپرست كاربايد مطمئن شود كه كليه كارگران محل كار را ترك نموده اند. -اگر قطع جريان برق در هاديها و تاسيسات مجاور عمليات امكان پذير نباشد در اين صورت بايد براي جلوگيري از خطر ، تدابير لازم اتخاد و به كارگران دستورالعملهاي خاص داده شود .  -اگر در مجاورت هاديها و تاسيساتي كه امكان قطع برق انها وجود ندارد از تجهيزات متحرك استفاده  مي شود، حركت اين تجهيزات بايد طوري كنترل شود كه فاصله ايمن از هاديها و تاسيسات حفظ گردد .

مجوز كار :

-در صورت نياز به عمليات خاك برداري د رمناطقي كه قبلا سيم برق و الكتريك  درون زمين دفن گرديده ، اخذ مجوز كار (حفاري و خاك برداري) از واحد HSE الزامي مي باشد .

-در صورت نياز به انجام كار بر روي سيستمهاي برقدار (امكان قطع برق و الكتريك  نباشد ) اخذ مجوز كار از واحد HSE الزامي مي باشد. 

-جهت انجام عمليات تنش زدائي (POST WELDING HEAT TREATMENT ) با ولتاژ بالا ، اخذ مجوز كار از واحد HSE الزامي مي باشد . 

اين متن به سفارش وبسايت پارسيان الكتريك لاله زار بخش مقالات برق و الكتريك گردآوري شده است.شمارگان149